Vanaf 4 maart besteedt Documento de komende maanden aandacht aan Jan Pieterszoon Sweelinck die 400 jaar geleden overleed. Van maart t/m juli laten we op elke eerste donderdag van de maand de vele aspecten van het oeuvre horen van deze belangrijke Nederlandse componist.
Sweelinck geldt als de belangrijkste (Noord)Nederlandse componist van de periode die gezien kan worden als overgang van renaissance- naar barokmuziek. Honkvast als hij was, had hij als leraar toch een grote invloed op vele componisten na hem, zoals Johann Sebastian Bach.
Jan Pieterszoon Sweelinck werd in 1562 geboren in Deventer. Toen hij vier jaar oud was verhuisde het gezin van Deventer naar Amsterdam waar zijn vader in diens kwam als organist. Jan Pieterszoon kreeg zijn eerste muzieklessen van zijn vader en werd op zijn 15e organist van de Oude Kerk. Hij hield de functie tot zijn overlijden.
Sweelinck zelf heeft geen aandeel geleverd aan de volkse muziekcultuur in de Noordelijke Nederlanden; hij schreef meerstemmige muziek op Latijnse, Franse of Italiaanse teksten.
De instrumentale muziek van Sweelinck was vernieuwend, maar voor zijn vocale muziek putte Sweelinck uit de enorme erfenis van de 15e en 16e-eeuwse polyfonisten, zoals Ockeghem. Daarbij gebruikte daarbij alle genres die toentertijd in de Nederlanden voorhanden waren. Dat zegt uiteraard niets over de kwaliteit van Sweelincks vocale muziek. Deze werd zeer op waarde geschat.
Wanneer we naar Sweelincks werken kijken zien we dat zijn vocale werk, zowel geestelijk als wereldlijk, bijna geheel tijdens zijn leven, in druk is uitgegeven: zo zijn zijn 150 psalmen in vier boeken uitgegeven. Daarnaast zijn er zijn Cantiones Sacrae met motetten en canons. Zijn wereldlijke werken bestaan uit een bundel Chansons en er is een bundel met Franse en Italiaanse Rimes.
Van zijn Madrigalen bestaat geen aparte bundel, maar deze zijn op diverse plaatsen aangetroffen. Zijn vocale werk verscheen dus in druk.
Zijn klavierwerken zijn uitsluitend dankzij afschriften van zijn leerlingen bewaard gebleven. Sweelincks klavierwerken ontstonden pas ongeveer vijftien jaar voor zijn dood, vanaf het moment dat hij les begon te geven aan organisten. Hij legde in die vijftien jaar de basis voor een hele organisten en componistenschool die de roem zou worden van de 17e eeuw.
In 1621 overleed Sweelinck op 59-jarige leeftijd. Vierenveertig jaar hiervan vervulde hij die ene betrekking als organist aan de Oude Kerk te Amsterdam, de kerk waar hij ook begraven ligt. Net als Johann Sebastian Bach leidde hij een provinciaal leven en beiden vertonen in hun oeuvre niettemin een synthese van diverse nationale stijlen.
Uitzenddata Serie Jan Pieterszoon Sweelinck – 400 jaar dood:
- Documento – donderdag 4 maart 2021, 19.00 uur: Sweelincks oeuvre in vogelvlucht
- Documento – donderdag 1 april 2021, 19.00 uur: Sweelinck en de muziek in de Nederlanden
- Documento – donderdag 6 mei 2021, 19.00 uur: Sweelinck en zijn muzikale bronnen: Engeland en Italië
- Documento – donderdag 3 juni 2021, 19.00 uur: De leerlingen van Sweelinck
- Documento – donderdag 1 juli 2021, 19.00 uur: Van Sweelinck tot Bach
