De Vorige Eeuw

Vanwege zijn vocale talent werd Semjon Goelák-Artemóvski op 17-jarige leeftijd door de metropoliet van Kiev opgenomen in het episcopale koor. Michail Glinka maakte in 1842 een rondreis door Oekraïne en nam hem mee naar Petersburg, Frankrijk en Italië om zijn bariton verder te ontwikkelen. Hierna zong Goelak-Artemovski 22 jaar lang hoofdrollen in het Marinski. Als componist werd Goelak-Artemovski vooral bekend door zijn opera ‘Zaporózjets za Doenájem’ (Een kozak over de Donau), waarin hij veel Oekraïense volksmuziek gebruikte. U hoort de Oekraïense tenor Ivan Kozlóvski met Andrej’s Aria, begeleid door koor en orkest van het Theater Taras Sjevtsjénko.
Taras Sjevtsjenko werd zelf in 1814 als zoon van een lijfeigene geboren in een dorpje bij Kiev. Een Russische aristocraat nam het leergierige, getalenteerde jongetje mee naar Vilnius en Petersburg, waar hij zich ontplooide tot een succesvol schilder en dichter. In de hoogtijdagen van de Dekabristen stelde Sjevtsjenko de sociale misstanden centraal in veel van zijn werk. Zo ook het gedicht ‘De Droom’, een directe aanval op de slavofielen en op tsaar Nikolaas I en tsarina Aleksandra persoonlijk. Het leverde de kunstenaar lange jaren van ballingschap op en het verbod om te schilderen of te schrijven, wat hij niettemin bleef doen tot zijn vroege dood, daags na zijn 47ste verjaardag. Hij wordt beschouwd als grondlegger van de Oekraïense taal en de nationale literatuur.
Valentin Silvestrov zette ‘De droom’ op muziek in zijn cyclus Silent Songs.
Aan het Kievs Conservatorium was Silvestrov student compositie bij Borís Ljatosjínski. Van deze componist hoort u de Ouverture op Vier Oekraïense Thema’s opus 20 uit 1927.
Rond de tijd van deze compositie bereidde het Centraal Comité in Moskou de ‘Collectivisering’ voor, een geforceerde industrialisering en nationalisatie van de landbouw. Ploegen werden omgesmolten tot zwaarden en de laatste graankorrel werd geconfisceerd. In de praktijk betekende dit een opgelegde hongerdood voor miljoenen mensen. Oekraïne, de graanschuur van Rusland, ging in 1930 als eerste hermetisch op slot want “de boer moet nu eenmaal wat honger lijden”, aldus Lenin. Tussen vier en tien miljoen mensen kwamen hier om het leven.
Zangeres Oksana Bilozir, tegenwoordig een prominente Oekraïense politica, herdenkt deze stille genocide van de ‘golodomor’ (golod=honger) met het lied Svitsja op tekst van Bogdan Stelmach en muziek van Myroslav Skoryk.
Wij vervolgen na de Tweede Wereldoorlog met het Lied van de Hereniging van Rusland van Boris Ljatosjinski.
Met componist Georgi Dmitrijev maakte u al kennis in de eerste uitzending van Perestrojka, met zijn Derde Symfonie ‘Misterioso’ uit het revolutiejaar 1989. Deze componist blijft op een opmerkelijke manier gefascineerd door de mythische oorsprong van het Russische keizerrijk. Dat bleek ook uit de symfonische kroniek ‘Kiev’, die hij in 1981 componeerde.
1. Semjon Stepanovitsj Goelak-Artemovski (Gulakovsjtsjina 1813 – Moskou 1973).
Aria van Andrej uit ‘Zaporozjets za Doenajem’ met koor.
Ivan Kozlovski, tenor. Koor en orkest van het Oekraïense Taras Sjevtsjenko Opera- en Danstheater olv. V. Toljba (opname 1950).
Talents of Russia RCD 16001.
2. Valentin Vasiljevitsj Silvestrov (Kiev, 30.9.1937).
‘De Droom’ (T. Sjevtsjenko) uit Silent Songs.
Aleksej Martinov, zang en Aleksej Loebimov, piano.
MDC 7840/41.
3. Boris Nikolajevitsj Ljatosjinski (Zjitomir 22.12.1894 – Kiev 15.4.1968).
Ouverture op vier Oekraïense thema’s opus 20 (1927). 
Oekraïens Staatssymfonieorkest olv. Vladimir Gnedasj. 
RD DC 11 055.
4. Myroslav Skoryk (Lviv 12.07.1938).
Svitsja, op tekst van B. Stelmach.
Oksana Bilozir.
Golden Music GM.UA 00807.
5. Boris Nikolajevitsj Ljatosjinski (Zjitomir 22.12.1894 – Kiev 15.4.1968).
Lied van de Hereniging van Rusland opus 40 (1949-50). 
Oekraïens Staatssymfonieorkest olv. Vladimir Gnedasj. 
RD DC 11 055.
6. Georgi Petrovitsj Dmitrijev (Krasnodar 29.10.1942).
Symfonische kroniek ‘Kiev’ (1981). 
Tsjajkovski Groot Academisch Symfonieorkest olv Vladimir Fedosejev. 
Boheme CDBMR 902043.
Met dank aan Valentin Zhuk.