Perestrojka #40. Onze serie met werk dat tot stand kwam rond verbouwing (perestrojka) en ineenstorting (‘destroyka’) van het communisme in Oost-Europa, is vandaag voor de derde maal in bakermat Rusland. De ramp van Tsjernobyl en het concert voor altviool en orkest van Alfred Schnittke, “een ramp juist omdat het de altviool is”.
Componist Michail Tarivérdjev (foto hieronder) werd in 1931 geboren in Tbilisi. Hij volgde de muziekopleiding in Moskou bij Aram Chatsjatoerjan en werd met name bekend om zijn muziek bij populaire films als ‘Zeventien Momenten in de Lente’ en ‘Ironie van het Noodlot’. Kort na de kernramp in Tsjernobyl bracht hij in september 1986 een bezoek aan de onheilsplek en was diep onder de indruk. Hij schrijft hierover: “Mijn leven had, als het leven van zovelen, een punt bereikt zonder terugkeer: Tsjernobyl. Dit was niet alleen een tragedie voor Rusland, maar een drama en een beproeving voor de gehele mensheid. Wellicht voor het eerst had de mensheid het gevoel één geheel te zijn.”
Tariverdjev componeerde zijn Tsjernobyl-symfonie in twee delen voor orgel. Het eerste deel heet ‘Zone’, en Tariverdjev bedoelt daarmee “het verdovende gevoel van het leven in een stad dat plotseling stolt; de vele momenten van de dag werden ineens opgesneden in ploegendiensten in een ‘stralingszone’, waar geen menselijk gelaat meer te zien was, slechts maskers. Het roept Tarkovski’s film ‘Stalker’ in herinnering. Het tweede deel heet ‘Quo Vadis?’, waar ga je naartoe? Dat is mijn eerbetoon aan degenen die hun leven gaven om ons de rampzalige gevolgen te besparen en de onvoorstelbare consequenties, in welk land of op welke plek dan ook op deze planeet.” Christophe Guida uit Marseille bespeelt de orgels van Roquevaire. 
Tien dagen nadat hij zijn concert voor altviool en orkest in 1985 had voltooid, werd Alfred Schnittke (foto) getroffen door een beroerte, die volgens Aleksandr Ivasjkin bijna dodelijk was. Schnittke vertelt: “Als een voorgevoel van wat komen ging, nam de muziek de gedaante aan van een rusteloze jacht door het leven en een langzame, droeve beschouwing van het leven op de drempel van de dood.” In datzelfde jaar begon hij met Ivasjkin de reeks gesprekken die zouden uitmonden in diens boek ‘Über das Leben und die Musik’. In deze gesprekken vertelt Schnittke: “In de finale van het altvioolconcert komt het pas echt tot een ramp. Maar het komt vooral ook tot een ramp omdat het juist de altviool is.” Cellist-dirigent Mstislav Rostropovitsj was zozeer onder de indruk van dit nieuwe werk, dat hij Schnittke smeekte om een werk voor cello en orkest, en een opera. Vanwege zijn leeftijd van 60 jaar eiste hij de voorrang op. Schnittke zou nog 13 jaar leven, ook om aan de wensen van Rostropovitsj te voldoen.
1. Michail Tariverdjev (Tbilisi 15.8.1931 – Sotsji 24.6.1996).
Tsjernobyl-symfonie opus 94 (1988): 1) De Zone, 2) Quo Vadis?
Christophe Guida (1982) bespeelt de grote orgels van Roquevaire.
www.christopheguida.fr.
2. Alfred Gárrijevitsj Schnittke (1934-1998).
Concerto for viola (1985): 1) Largo, 2) Allegro molto, 3) Largo.
Kim Kashkashian, altviool, Orchester der Beethovenhalle Bonn olv. Dennis Russell Davies.
ECM New Series ECM 1471.
