Thema

Iosif Andriasov (foto rechts) werd in 1933 in Moskou geboren in de Armeense familie Andreasján. Hij studeerde compositie bij Jevgeni Golóebev en werd op voorspraak van Sjostakovitsj lid van de Componistenbond. In 1974 won hij het Sovjetcomponistenconcours met zijn Tweede Symfonie voor solisten, gemengd koor en orkest op gedichten van Vladimir Lazarev en volkspoëzie. Het werk had aanvankelijk de titel “Kinderen en duizend kraanvogels” en was thematisch verbonden met de nucleaire bombardementen op Hiroshima en Nagasaki. Andriasov verwijderde in 1995 alle historische verwijzingen.
 
‘De bescherming van onze toekomst’ van kunstenaar Peter de Jong, dat zusterstad Middelburg in 1983 aan Nagasaki schonk.
Compositiedocent Jevgeni Goloebev suggereerde het onderwerp van Nagasaki voor een oratorium aan zijn 25-jarige leerling Alfred Schnittke (foto rechts). Deze Volga-Duitser voltooide het werk op Russische en Japanse poëzie in 1958 als afstudeercompositie voor het Moskous conservatorium. Het werk werd beschouwd als ‘formalistisch’ en Schnittke kreeg het verwijt dat hij “de principes van het realisme in de muziek” uit het oog was verloren. De componist verwijderde het expressionistische centrale deel dat het bombardement verklankte en herzag de finale, en kwam met een herziene versie van vijf delen. Als voorzitter van de examencommissie had Dmitri Sjostakovitsj een voorkeur voor de oorspronkelijke zesdelige versie en volgens Schnittke zou Sjostakovitsj het werk altijd als zijn beste compositie blijven beschouwen. Na het examen zou het bijna een halve eeuw duren voordat het werk op 23 november 2006 voor het eerst in het openbaar werd uitgevoerd, in Kaapstad. Dat was acht jaar na Schnittke’s dood. U hoort de bezetting van deze wereldpremière met de mezzosopraan Hanneli Rupert, het Kaapstads Operakoor ‘Stem van de Natie’ en het Kaapstad Filharmonisch Orkest onder leiding van Owain Arwel Hughes.
Een derde exponent van de etnische minderheden in de Sovjet-Unie die een grote compositie wijdden aan de bombardementen in Japan, was de Poolse componist Mieczyslaw Weinberg (foto links). Zijn Requiem uit 1967 bevat als vierde deel ‘Hiroshima: vijfregelige stanza’s’ op gedichten van Munetoshi Fukagawa, een dichter die Hiroshima overleefde. Vandaag hoort u dit vierde deel van Weinberg Requiem; het volledige werk kunt u horen in Oorgetuige #83, gewijd aan een ander symbool van de genocides van de Tweede Wereldoorlog, ‘Babi Jar’. 
Voor de gelegenheid bieden wij ook ruimte aan een Japanse componist, Masao Ohki, die leefde van 1901 tot 1971. Onaangeraakt door westerse invloeden groeide Ohki op met traditionele Japanse muziek, tot hij op school een uitvoering hoorde van Beethovens Vijfde Symfonie en Tsjajkovski’s Ouverture 1812. Deze Rus was zijn grote voorbeeld toen hij naar het conservatorium van Tokio ging, waar hij ook kennismaakte met de werken van andere Russen zoals Stravinski. Als reactie op de atoombombardementen schreef hij in 1953 zijn Vijfde Symfonie, ‘Hiroshima’, met eenzelfde “bewolkte sonoriteit” als de ‘Hiroshima-panelen’ van Iri en Toshi Maruki, die hem inspireerden. Naast de zes panelen bevat de muziek een Prelude en een Elegie als eerste en achtste deel.
Wij besluiten met Chrennikovs lied “Afscheid” uit de film “Om zes uur ’s avonds na de oorlog” en, voor zover de tijd het toestaat, het strijdlied “Wij verpletteren de fascisten!”. 
1. Iosif Arsjakovitsj Andriasov (Moskou, 7.4.1933-New York City, 16.11.2000).
Tweede Symfonie voor solisten, gemengd koor en symfonieorkest opus 26 (1971/1973), op gedichten van Vladimir Lazarev (Charkov 26.1.1936), in zeven delen.
Galina Borisova, mezzosopraan. Lev Koesnetsov, tenor. Groot Symfonieorkest en Koor van de Staatsomroep van de USSR, Moskou, olv. Gennadi Tsjerkasov.
IMMA Records 2003.
2. Alfred Schnittke (Engels 24.11.1934 – Hamburg 3.8.1998).
‘Nagasaki’, oratorium voor mezzosopraan, gemengd koor en orkest (1958): 1) Nagasaki, stad van smarten (Anatoli Sofronov), 2) Ochtend (Shimazaki Toson ), 3) Het bombardement (A. Sofronov), 4) Staand in de ruïnes (Yoneda Eisaku), 5) Stijg zon, stijg zon van vrede (A. Sofronov).
Hanneli Rupert, mezzosopraan. Kaapstad Operakoor Stem van de Natie en Kaap Filharmonisch Orkest olv. Owain Arwel Hughes. 
BIS-CD-1647.
3. Mieczyslaw Weinberg (1919-1996).
Requiem voor sopraan, jongenskoor, koor en orkest opus 96 (1965-1967): 4) Hiroshima Vijf-regelige Stanza’s (Munetoshi Fukagawa). 
Elena Kelessidi, sopraan. Wiener Sängerknaben, Praags Filharmonisch Koor en Wiener Symphoniker onder leiding van Vladimir Fedoséjev.
Bregenzer Festspiele ORF – NEOS 11127.
4. Masao Ohki (1901-1971).
Symfonie nr. 5 ‘Hiroshima’ (1953): 1) Prelude, 2) Geesten, 3) Vuur, 4) Water, 5) Regenboog, 6) Jongens en meisjes, 7) Nucleaire woestijn, 8) Elegie.
New Japan Philharmonic olv. Takuo Yuasa.
NAXOS 8.557839.
5. Tichon Nikolajevitsj Chrennikov (1891-1953).
“Afscheid” uit de film ‘Om zes uur ’s avonds na de oorlog’ (1944). 
Marina Ladynina (1908-2003), Jevgeni Samojlov (1912-2006) en Ivan Ljoebeznov (1909-1988).
Mezjdoenarodnaja Kniga Moskva MKM 152.
6. Vano Moeradeli (Gori 6.4.1908 – Tomsk 14.8.1970).
‘Wij verpletteren de fascisten!’, tekst S. Alymov.
Leden muziek- en dansgezelschap I. Litsvenko.
CDMAN 384-09.
Met dank aan Onno van Rijen.