Een os op het dak 2: Expressionisme en impressionisme. (etsen: Guus Glass)
Vandaag de tweede aflevering van ‘Een os op het dak’ van Thea Derks. In dit programma volgt zij losjes het betoog van haar in 2018 gepubliceerde boek ‘Een os op het dak: moderne muziek na 1900 in vogelvlucht’, een introductie van eigentijdse muziek in gewonemensentaal.
In de eerste aflevering zoomde Derks in op het loslaten van de tonaliteit, waarin één enkele toon, de grondtoon of tonica, alle macht naar zich toetrok. Schönberg trachtte
die hiërarchie te doorbreken en het zwaartepunt van die grondtoon te omzeilen door alle 12 halve tonen van het octaaf aan elkaar gelijk te maken.
Publiek en critici konden de uitkomst niet waarderen en spraken smalend van ‘atonale’ muziek, maar Schönberg ging onverdroten voort op de ingeslagen weg. Begin 20e eeuw schreef hij een aantal hoogst dramatische werken, die vanwege hun gekwelde gevoelsuitdrukking als ‘expressionistisch’ werden aangeduid, naar analogie van de schilderkunst. Zoals de eenakter ‘Die glückliche Hand’ over een kunstenaar die worstelt met zijn miskenning – Schönberg zelf?
Terwijl Schönberg in Wenen zijn atonale muziek ontwikkelde, zocht Debussy in Parijs ook naar manieren om de zwaartekracht van de grondtoon te vermijden. Hij gebruikte andere toonschalen dan de gangbare majeur- en mineurtoonladders en schreef hiermee kleurrijke muziek. – Die eveneens door de critici werd afgewezen omdat zij vaag en ‘impressionistisch’ zou zijn.
Tip: als u de Os aanschaft via de website boekenbestellen.nl ontvangt u 
een exemplaar met persoonlijke opdracht.
1. Arnold Schönberg. Die glückliche Hand.
Siegmund Nimsgern, bas. BBC Singers and Symphony
Orchestra olv. Pierre Boulez.
2. Claude Debussy. Printemps.
Orchestre de Paris olv. Daniel Barenboim.
3. Lili Boulanger. a. D’un soir triste. b. D’un matin de Printemps.
BBC Philharmonic olv. Yan Pascal Tortelier.
