Componisten/uitvoerenden: Alban Berg | Alphons Diepenbrock | Anton Webern | Arnold Schoenberg | Charles Ives | Leos Janácek
Opnametechniek: ?
De Verkenning gaat verder. In deel twee wordt er serieus geknabbeld aan de tonaliteit.
‘De Verkenning’, zo heet een concertreeks uit 1989 en 1990, gewijd aan alle muziek die sinds honderd jaar de wereld had geschokt. De luisteraar verkent muziek die hij misschien niet kent, de componisten op het programma verkenden terrein waar nog geen componist was geweest. Arnold Schönberg bijvoorbeeld, die in dit decennium de atonale muziek ontwikkelde. Zijn Drei Klavierstücke opus 11 zijn een van de eerste werken in de nieuwe stijl. Zijn leerlingen Alban Berg en Anton Webern zijn nog niet zover, maar zullen spoedig volgen met hun eigen atonale muziek en dat is al goed te horen.
De Tsjech Leoš Janáček pakt het anders aan. Hij is geboeid door de spraakritmes en melodieën van gewone taal, niet van zang dus. In het bijzonder bestudeert hij zijn moedertaal, die een heel andere prosodie heeft dan Duits en Italiaans en daarom in wezen zijn eigen muziek vereist. Zijn Sonate op straat uit 1905 is een vroege en vrij radicale oefening in deze ‘muziek van alledag’.
De Amerikaan Charles Ives gaat zo’n beetje overal tegenin. Er is geen ontwikkeling in de muziek of Ives heeft het op zijn eigen houtje al uitgevonden. Atonaliteit? Polytonaliteit? Clusters? Bijzondere technieken? Polyritmes? Ives bedacht het in de isolatie van zijn hobbykamer. Maar als hij zin had, componeerde hij net zo gemakkelijk weer welluidende, tonale muziek, in ritmes die iedereen kon uitvoeren. Echt een eigen stijl had hij niet – dat is ook het enige wat we hem een beetje kunnen verwijten.
