Dwarsliggers en Buitenbeentjes: Benny Golson
Benny Golson is op 21 september 2024 overleden, 95 jaar oud. Hij werd geboren op 25 januari 1929, in Philadelphia, de stad waar ook Percy, Jimmy en Albert Heath, Ray Bryant en Tommy Bryant, Philly Joe Jones en John Coltrane hun wortels hebben. Hij begon vanaf midden 1956 naam te maken in de big band van Dizzy Gillespie als componist/arrangeur en als traditiebewuste tenorsaxofonist. Daarna ging hij aan de slag bij Art Blakey’s Jazzmessengers en was als componist en music director verantwoordelijk voor de hit-status van het Blue Note album Moanin’ . In ’59 was hij samen met Art Farmer de co-leider van The Jazztet. Het grootste deel van de jaren zestig en zeventig was hij vooral actief als film- en t.v.-componist. In de jaren 80 pakte hij zijn saxofoon weer op en dankzij zijn rol in The Terminal (2004) van Steven Spielberg kreeg zijn carrière op zijn 75ste nog weer een nieuwe impuls.
SAMEN MET 57 COLLEGA’S OP DE FOTO IN HARLEM
In de berichtgeving over de loopbaan van de tenorsaxofonist en componist Benny Golson (1929—2024) is regelmatig sprake van A Great Day in Harlem, dat sprankelende groepsportret met 57 coryfeeën en ambachtslieden uit de wereld van de jazz, dat door de fotograaf Art Kane (1925—1995) in 1958 is geschoten. Op posterformaat hangt deze legendarische foto bij veel oudere jazzliefhebbers aan de muur, meestal zorgvuldig ingelijst.
De redactie van Esquire—the magazine for men had voor de januari 1959-uitgave een Special Jazz Supplement gepland, met als titel The Golden Age of Jazz. Het was de bedoeling om het groepsportret als centerfold van die speciale jazz-uitgave te gebruiken.
Art Kane wilde zoveel mogelijk jazzmusici verzamelen voor een groepsportret in Harlem, waar de jazz in de jaren dertig en veertig een glorieperiode had meegemaakt. (Inmiddels bevonden de belangrijke clubs en podia zich een stuk zuidelijker, rond de 52ste straat.) Kane liet zich inspireren door diploma-uitreikingsfoto’s waar de Amerikanen dol op zijn; hij wilde zoveel mogelijk belangrijke jazz-musici voor een groepsportret bij elkaar zien te krijgen, ook al zouden er vitale musici kunnen ontbreken die niet in de stad vertoeven op de dag van de fotosessie.
Als poseer-locatie viel het oog van Kane op een typisch Harlems bruinrood herenhuis, een z.g. brownstone, adres: number 17 on 126th Street. De verkeerspolitie was, met frisse tegenzin, bereid om de weg af te zetten tussen 10 en 12 uur.
De medewerkers van Esquire hadden een beroep gedaan op producers en critici als Nat Hentoff om zoveel mogelijk namen en adressen te verschaffen van musici, waarbij ook de Encyclopedia of Jazz (1955) van Leonard Feather een nuttige rol zal hebben gespeeld, omdat Feather en co-auteur Ira Gitler de signalementen van de musici altijd van adresgegevens voorzagen. In alle jazz-clubs verschenen oproepen om deel te nemen aan het groepsportret en ook het kantoor van de Musicians’ Union in New York (Local 802) verleende medewerking.
Charles Graham , redacteur van het boek The Great Jazz Day (2000): “Everybody on the list was invited to show up at 126th Street, between Madison and Fifth Avenues, at 10 AM on Saturday, August 12 (1958). The day before the gathering, Esquire telephoned as many people as they had phone numbers for. (…) The Esquire staff still had no idea how many musicians would show up. These were night people, used to sleeping until noon or early afternoon, and 10 AM was an early call. (…) Soon after 10 AM the musicians had started drifting in. They had been told to come to the Lexington Avenue subway at 125th Street (or the Metro-North Railroad station at 125th Street), and to walk over to the designated block. Some came by subway, some by taxi. Some even came by Long Island Railroad to Pennsylvania Station and transferred to the subway for the trip to Harlem.”
Uiteindelijk draafden er 58 musici op, maar er staan 57 musici op de foto, want Willie “the Lion” Smith, geïrriteerd door het lange wachten in de meedogenloze augustus-zon, had de benen genomen. Terwijl hij waarschijnlijk het dichtste bij woonde: 300 West 151st Street, New York 30, N.Y. , zoals valt op te maken uit The Encyclopedia of Jazz.
Mocht de foto bij u niet aan de muur hangen, zoek dan op internet onder A Great Day in Harlem en u krijgt ook nog allerlei varianten van die iconische foto onder ogen.
GOLSON WILDE OP HANDTEKENINGEN JACHT BIJ ZIJN BEROEMDE COLLEGA’s
De foto is inmiddels 66 jaar oud, en daarom is enige duiding noodzakelijk, helemaal voor jazzliefhebbers die na 2000 zijn geboren. In The New Yorker van 23 januari 1995 stond een glasheldere beschouwing van mijn favoriete criticus Whitney Balliett (1926—2007) over een van de nevenproducten van de foto van Art Kane, een documentaire (1994) van regisseur Jean Bach, die ingaat op de voorgeschiedenis en de totstandkoming van de groepsfoto:
“Fifty-eight musicians turned up. They included New Orleans, New York, Chicago, Kansas City, and bebop musicians —the whole glorious jazz schmear as it existed in the late fifties in New York. There were megastars ( Count Basie, Coleman Hawkins, Lester Young, Roy Eldridge, Dizzy Gillespie and Gene Krupa); future stars (Gerry Mulligan, Thelonious Monk, Sonny Rollins, Charles Mingus, Art Farmer, Art Blakey and Horace Silver); former Ellingtonians ( Rex Stewart, Lawrence Brown, Tyree Glenn, Oscar Pettiford and Sonny Greer) and former Basie-ites (Buck Clayton, Dickie Wells, Jimmy Rushing, Vic Dickenson, Jo Jones and Emmett Berry); great teachers and shapers (Mary Lou Williams, Luckey Roberts, Willie “the Lion” Smith, Red Allen and Zutty Singleton); indispensable journeymen (Milt Hinton, J.C.Higginbotham, Joe Thomas, Stuff Smith, Wilbur Ware, Chubby Jackson, Hank Jones and J.C.Heard); an Eddie Condon contingent, minus its leader (Pee Wee Russell, Miff Mole, Bud Freeman, Max Kaminsky and George Wettling); one American woman singer (Maxine Sullivan) and one English woman pianist (Marian McPartland); a ringer (an unknown musician from Buffalo named Bill Crump); and one mess-up (Willie “the Lion”) (…) leaving a noticeable gap next to Luckey Roberts. The youngest musician, at twenty-seven, was Sonny Rollins, and the oldest, at seventy-one, was Roberts.”
In totaal neemt Whitney Balliett 45 musici op in zijn categorisering, maar dan blijven er nog 13 over die het zonder nadere indeling moeten stellen. Dit lot treft m.n. de drie klarinettisten in het gezelschap: Buster Bailey, Scoville Browne en Rudy Powell. Het gaat hier om muzikanten die tientallen jaren in tal van befaamde orkesten hun steentje aan de glorie van de swing-era hebben bijgedragen, terwijl Buster Bailey bovendien een buitengewoon virtuoze alleskunner is. Maar Balliett is heel erg in de ban van de tegendraadse dwarsligger Pee Wee Russell en vindt alle andere klarinettisten eigenlijk overbodige gladjanussen. Hij heeft zich ook nooit een aanhanger van de hard bop beoefenaars betoond, en daarom brengt hij het niet op om een heel rijtje saxofonisten die ook op de foto van Art Kane zijn vastgelegd nog even aan te stippen: Sahib Shihab, Johnny Griffin, Ernie Wilkins, Gigi Gryce en Benny Golson, terwijl de laatste drie als componist/arrangeur ook nog een belangrijke bijdrage aan de jazz-geschiedenis hebben geleverd. Ook over hard bop saxofonisten als Hank Mobley, Clifford Jordan, George Coleman, Jimmy Heath en Wayne Shorter (de opvolger van Benny Golson bij de Jazz Messengers) zul je in het omvangrijke oeuvre van Balliett slechts een schaarse vermelding vinden. Maar een auteur met zulke uitzonderlijke kwaliteiten als Whitney Balliett gun ik graag zijn antipathieën en blinde vlekken. Hij schreef het liefst over musici en zangers die hij belangrijk vond en dat waren bijna altijd dissidenten en buitenbeentjes, en dat deed hij op een zeldzaam expressieve en empathische manier.
GOLSON BEZORGT BLAKEY ZIJN DUURZAME DOORBRAAK
Terug nu naar dat groepsportret: we treffen Benny Golson aan in de bovenste rij
naast zijn maatje Art Farmer (met wie hij in 1960 The Jazztet begint) ; links van hem, een treetje lager, bevindt zich zijn toenmalige werkgever Art Blakey. Benny Golson was zo geïmponeerd door al die iconische jazzmuzikanten die hem omringden dat hij de neiging moest onderdrukken op handtekeningenjacht te gaan. Terwijl hij op dat moment toch al behoorlijk op weg was om zelf ook een grote mijnheer te worden: de big band van Dizzy Gillespie had in 1957 drie van zijn composities opgenomen (Stable Mates, Whisper Not en I Remember Clifford), tijdens de anderhalf jaar dat hij lid is van Dizzy’s big band (juni 1956 tot januari 1958) wordt hij steeds bedrevener in het vorm geven van zijn tenorsolo’s terwijl hij bijna wordt weggeblazen door ziedende orkestpartijen. Eind ’57 maakt hij zijn eerste albums onder eigen naam: op Benny Golson’s New York Scene (Contemporary) kan Golson zijn arrangeurstalenten botvieren in drie nonet-stukken, terwijl The Modern Touch (Riverside) met de trompettist Kenny Dorham en de trombonist Jay Jay Johnson een zorgvuldig gebracht, eigenlijk iets te gereserveerd staaltje hard bop is. Die anderhalf jaar bij Gillespie en die eerste opnames onder eigen naam stoomden Benny Golson klaar voor zijn baan als music director bij Art Blakey’s Jazz Messengers. Benny Golson zou zich bewijzen als de drijvende kracht van de 1958-editie van The Jazzmessengers: zijn woest meanderende tenorsolo’s met hun onvoorspelbare verloop, de onverbiddelijke logica & meeslepende souplesse van zijn composities (Are You Real?, Along Came Betty, Blues March en The Drum Thunder Suite) plus de gewiekste inzet van slechts twee blaasinstrumenten (trompet (Lee Morgan!) en tenorsax) tegenover een ogenschijnlijk onverzoenlijke maar uiteindelijk toch altijd weer genade schenkende ritmesectie zorgden ervoor dat de l.p. Moanin’ (Blue Note) een gigantisch succes zou worden. Na tal van non-descripte projecten bij zes verschillende labels (Columbia, World Pacific, Savoy, Elektra, Bethlehem en RCA) bezorgde dit album Art Blakey een triomfantelijke terugkeer bij het Blue Note label. De naam van deze doorbraak-elpee —Moanin’ — was ontleend aan de gelijknamige compositie van “the sanctified” Bobby Timmons, die “the album’s runaway hit” zou worden (Bob Blumenthal). Afgezien van twee live albums opgenomen in Club Saint-Germain en Oympia en de filmmuziek voor Des Femmes Disparaissent zou dit het enige Messengers-album blijven waarbij Benny Golson was betrokken. Na de Messengers ging hij een tijdje aan de slag met de trombonist Curtis Fuller, om daarna met Art Farmer The Jazztet te stichten. Daarover meer in onze volgende uitzending op zaterdag 26 oktober.
SPEELLIJST
*Benny Golson (tenorsax):
# 1. You’re My Thrill (B.Lane-N.Washington) (1:35)
*Benny Golson, Tommy Williams (bas):
# 2. My Heart Belongs To Daddy (Cole Porter) (4:11)
*Benny Golson, Tommy Williams, Albert Heath (drums):
# 3. The Best Thing For You Is Me (Irving Berlin) (2:48)
*Benny Golson, Tommy Williams, Albert Heath, Cedar Walton (piano):
# 4. Impromptune (Benny Golson) (3:03)
Opname: Nola Penthouse Studios, NYC, 13 december 1960
LP: Benny Golson: Take A Number From 1 to 10 (Argo LP 681)
*Dizzy Gillespie and his Orchestra
Dizzy Gillespie, Lee Morgan, Ermett Perry, Carl Warwick, Talib Daawud (trompet), Melba Liston, Al Grey, Ray Connor (trombone), Jimmy Powell, Ernie
Henry (altsax), Benny Golson, Billy Mitchell (tenorsax), Pee Wee Moore (baritonsax), Wynton Kelly (piano), Tom Bryant (bas), Charlie Persip (drums):
# 5. Night in Tunisia (Dizzy Gillespie-Frank Paparelli) (10:05)
solo’s: Al Grey (trombone), Lee Morgan (trompet), Benny Golson (tenorsax), Tom Bryant (bas), Dizzy Gillespie (trompet-coda)
# 6. Birks’ Works (Dizzy Gillespie) (4:58)
solo’s: Benny Golson (tenorsax), Dizzy Gillespie (trompet)
# 7. Left Hand Corner (Ernie Wilkins) (2:23)
solo’s: Dizzy Gillespie (trompet), Benny Golson (tenorsax), Al Grey
(trombone)
# 8. I Remember Clifford (Benny Golson) (3:49)
solist: Dizzy Gillespie (trompet)
# 9. Whisper Not (Benny Golson) (4:47)
solo’s: Dizzy Gillespie (trompet), Ernie Henry (altsax), Wynton Kelly (piano), Benny Golson (tenorsax)
Opname: 14 juni 1957, Club Bel-Aire, Chester (Pennsylvania)
C.D.: Dizzy Gillespie and his Orchestra: “Live”, Chester, Pennsylvania, June 14, 1957 (Jazz Unlimited, JUCD 2040) (1994)
*Dizzy Gillespie and his Orchestra
Dizzy Gillespie, Talib Daawud, Lee Morgan, E.V.Perry, Carl Warwick (trompet), Al Grey,Melba Liston, Rod Levitt (trombone), Ernie Henry, Jimmy Powell (altsax), Benny Golson, Billy Mitchell (tenorsax), Billy Root (baritonsax), Wynton Kelly (piano), Paul West (bas), Charlie Persip (drums):
# 10. Stable Mates (Benny Golson) (4:12)
solo’s: Dizzy Gillespie (trompet), Billy Mitchell (tenorsax)
Opname: 8 april 1957, WOR Recording Studios, NYC
LP: Dizzy in Greece (Verve MGV 8017)
*Dizzy Gillespie Alumni All-Star Big Band onder leiding van Jon Faddis
Jon Faddis, Earl Gardner, Greg Gisbert, Terell Stafford, Claudio Roditi (trompet), Slide Hampton, Jay Ashby, Da vid Gibson, Douglas Purviance (trombone), Frank Wess, Antonio Hart (a ltsax), James Moody, Jimmy Heath (tenorsax), Gary Smulyan (baritonsax), Renee Rosnes (piano), Marty Ashby (gitaar), John Lee (bas), Dennis Mackrell (drums), Duke (percussion):
# 11. I Remember Clifford (Benny Golson) (5:45)
solo: Terell Stafford (trompet)
# 12. Whisper Not (Benny Golson) (4:46)
solo’s: Jon Faddis (trompet), Antonio Hart (altsax), Renee Rosnes (piano)
# 13. Stable Mates (Benny Golson) (3:39) (fade-out)
solo’s: Jon Faddis (trompet), Greg Gisbert (trompet), Renee Rosnes (piano)
Opname: september 2000, Manchester Craftsmen’s Guild, Pittsburgh (PA)
CD: Dizzy Gillespie Alumni All-Star Big Band: Things to Come (MCG jazz)
