Sanssouci

De carnaval zit er weer op, sinds afgelopen woensdag is het weer vastentijd. Voor katholieken is dit een tijd om zich flink in het geloof te verdiepen. Christus indachtig, die veertig dagen in de woestijn doorbracht voordat hij aan zijn missie als Messias begon, wordt er traditiegetrouw veertig dagen gevast. De liturgie is in deze tijd versoberd: gelovigen moeten bezig zijn met de essentie van het christendom – culminerend in de Goede Week, waarin het lijden en de dood van de Verlosser worden herdacht.

De Goede Week is deze zaterdag nog ver weg, dus passiemuziek gaan we nog niet horen. Wel horen we zetting van Psalm 51, het Miserere (bij de katholieken trouwens vanouds als Psalm 50 bekend). Deze zetting komt van Antonio Puccini, kerkmusicus uit Lucca. Hé, Antonio Puccini, is dat familie van de operacomponist? Jazeker, het is zijn overgrootvader. De romantische meester van La Bohème en Madama Butterfly is de vijfde en laatste generatie van een groot Luccaans componistengeslacht.

Van Haydn horen we instrumentale vastenmuziek. In zijn tijd bij de familie Eszterhazy schreef hij tientallen symfonieën. Ook in de vastentijd speelde het orkest deze werken. Was dat helemaal zoals Onze Lieve Heer het bedoeld had? Misschien niet. Maar met zijn Lamentatie-symfonie schreef Haydn wel een sober werk in mineur, passend bij de tijd van het jaar.

Niet voor de vastentijd geschreven, maar qua stijl passend bij het werk van Haydn, zijn twee werken van Mozart. We horen een sonate voor viool en piano in e-klein en een reeks variaties voor dezelfde instrumenten in g-klein. Stukken in mineur waren schaars in de klassieke tijd, waarin men toch meer van helder en zorgeloos dan van dreigend en somber hield. De uitzondering op de regel roept daardoor vanzelf associaties met soberheid en memento mori op – misschien moesten Mozarts tijdgenoten bij het horen van deze muziek wel denken aan de vastentijd.

Afspeellijst

1. Antonio Puccini – Miserere
2. Joseph Haydn – Symfonie nr. 26 in d
3. Wolfgang Amadeus Mozart – Vioolsonate in e, KV 304
4. Wolfgang Amadeus Mozart – Variaties in g, KV 260