Quatuor Bozzini speelt Jürg Frey, Marc Sabat, Merijn Bisschops en Linda Catlin Smith.
Het Canadese Quatuor Bozzini is een van de avontuurlijkste strijkkwartetten van dit moment. In de eerste weken van november maakte ze een kleine tournee door Nederland, waarbij de laatste strijkkwartetten van de Zwitserse componist Jürg Frey centraal stonden. Bij de Link in Tilburg is Quatuor Bozzini al regelmatig te gast geweest. Telkens weet dit kwartet te verrassen door haar combinatie van experiment, perfecte intonatie en vernieuwingsdrang. Bozzini is specialist in het scheppen van reine stemmingen. Expressief spel en nieuwe speeltechnieken zitten sowieso in de bagage, maar tegelijkertijd houdt het kwartet de deur stevig open voor componisten, die minimalisme, verstilling en tonaliteit hoog in het vaandel dragen. Kern van het kwartet zijn de zussen Stéphanie Bozzini (altviool) en Isabelle Bozzini (cello), steevast bijgestaan door violisten Alissa Cheung en Clemens Merkel. Voor hun Link-concert op dinsdag 8 november koppelde Bozzini het strijkkwartet Folkestone van Linda Catlin Smith aan het Derde strijkkwartet van Jürg Frey.
De Canadese componiste Linda Catlin Smith klinkt in veel van haar werk als een nazaat van Morton Feldman. Kalme, meditatieve muziek, waarin herhaalde patronen en melodische vindingrijkheid een hoofdrol opeisen. Smith neemt wel meer vrijheid dan Feldman. Meer dan eens verwerkt ze ook volksmuziekachtige melodieën in haar stukken. Het ruim half uur durende Folkestone (1997) is als een trip langs kleine klankeilanden, waar stilte en sereniteit heerst. Soms is het landschap wat ruiger, dan weer vrolijker en herken je zelfs opgewekte volksdeuntjes. Door de fragmentarischer opbouw is het niet altijd even gemakkelijk om de aandacht erbij te houden. Maar de toegewijde manier waarop Quatuor Bozzini alle strijkersklanken koestert en laat opbloeien, zijn ongehoord boeiend.
Werkelijk adembenemend was de uitvoering van het Derde strijkkwartet van Jürg Frey. Een werk uit 2014 dat als een keerpunt in zijn muzikale ontwikkeling wordt gezien. In het kwartet van een half uur wordt je aandacht volledig in beslag genomen door traag aanzwellende, statische akkoorden. Een verstilde harmonische klankwereld dat aanvoelt als een super traag adagio. Muziek van grote kalmte die met een ijzingwekkende concentratie en precisie wordt uitgevoerd door de Bozzini’s. Frey speelt op subtiele wijze met tonale en atonale elementen, met een perfecte intuïtie voor intonaties. De momenten dat hij onomwonden kiest voor een tonale inval en de muziek heel langzaam kantelt, zijn van grote schoonheid. Zonder twijfel een van de beste strijkkwartetten van de afgelopen twintig jaar.
Met zijn laatste kwartetten ontstijgt Frey sowieso de kleren-van-de-keizer-muziek van veel Wandelweiser-componisten. Frey voelt zich in principe nog steeds onderdeel van de Wandelweiser-school rondom Antoine Beuger. Maar waar Beuger en collega’s vaak kiezen voor gekunstelde stiltes, gevriesdroogde concepten en luchtledige akkoorden, broeit en gloeit Freys muziek in al zijn vezels. De stiltes bij Frey hebben ook echt een dramatische functie, ze brengen zijn muziek tot leven. Tijdens de nu al gedenkwaardige Jürg Frey-middag van November Music in Den Bosch was die magie geregeld te horen. Indrukwekkend was de vertolking van ‘Les signes passagers’ (2021), een één uur durend werk voor pianoforte. Op ontroerende wijze verweeft Keiko Shichijo intense stiltes en de tedere, bijna buitenaardse intonatie van de pianoforte met elkaar.
Hoogtepunt van deze Frey-dag op zondagmiddag 13 november was de uitvoering van Freys Vierde strijkkwartet (2018-2020). Meer dan ooit durft Frey vrijheden te nemen binnen zijn eigen klankidioom. De grenzen tussen tonaal, atonaal en microtonaal beginnen te vervagen. De kleinste verandering binnen dit etherische klanklandschap voelt aan als een schok. Halverwege speelt de eerste violiste bijvoorbeeld een hartveroverende solomelodie, stemmig begeleid door de rest van het kwartet. Andere keren word je meegezogen in lange statische klankpassages waarin warme harmonieën vurig blijven nagloeien. Aan het eind speelt de celliste herhaaldelijk een alarmerend pizzicato op haar snaren, als een hartenklop die langzaam verstomt. Een melodie vormt zich en los dan weer op. En dan is het stuk na een dik uur ineens ten einde. Een betoverende klankreis en niets minder dan een meesterwerk.
Een dag eerder gaf Quatuor Bozzini nog een concert op November Music met louter premières. Op zaterdag 12 november opende het kwartet met een nieuw werk van de Canadees-Duitse componist Marc Sabat. In zijn werk slaat Sabat bruggen tussen complexe, microtonale klanken, barokmuziek en minimalisme. Zijn driedelige Inner Voice (2020-2021) is geschreven voor elektrische gitaar, strijkkwartet en computer-gegenereerde geluiden. De kale gitaarklanken van Seth Josel dansen op de zachte klankgolven van het strijkkwartet en een reeks sinusgolven. Het werk klinkt als een microtonaal barokconcerto, waarbij de vreemdsoortigste toonsoorten je om de oren vliegen. Een gortdroge, wetenschappelijke exercitie voor sommige luisteraars, voor mij een wonderbaarlijk mooie rondvlucht langs kolkende harmonieën en zinderende reine stemmingen.
Nog een stuk imposanter is de wereldpremière van Witness van de Tilburgse componist Merijn Bisschops. Voor Bozzini schreef hij zijn eerste strijkkwartet in opdracht van November Music. Bisschops maakt optimaal gebruik van het grote intonatievermogen en scherpe gehoor van de Bozzini’s. Het half uur durende strijkkwartet heeft een kalme maar zelfverzekerde opbouw, waarbij repetitieve patronen en eenvoudige, stralende harmonieën de boventoon voeren. Met relatief eenvoudige middelen tuigt Bisschops een geheel eigen, serene klankwereld op. Ook dansende arpeggio’s op de snaren krijgen ineens nieuwe kleur op de wangen. Muzikaal experiment met een verhalende kracht. Een meesterzet van Bisschops, die zeker naar meer smaakt.
De Concertzender en Kees van de Wiel hebben alle concerten van Quatuor Bozzini in Tilburg en Den Bosch opgenomen. Deze concerten worden de komende maanden uitgezonden.
Geschreven door programmamaker Mark van de Voort.
Luister naar het Concertzender programma De Nacht: Hedendaags met composities van Jürg Frey.
Luister naar het Concertzender programma Concertzender Live met een compositie van Merijn Bisschops.
Luister naar het Concertzender programma Thema met werk van Marc Sabat.
