Je kunt in meerdere landen wonen zonder serieus te verhuizen. Neem Janacek. Onze componist van de maand kwam in 1854 ter wereld in het Habsburgse rijk van Frans Jozef I. Die centraal Europese lappendeken maakte in 1876 een doorstart als constitutionele personele unie die bekender werd als de Oostenrijks-Hongaarse dubbelmonarchië en de Sissi-films. Maar de componist van de maand september kwam uit Moravië-Silezië (of oost-Tsjechië, zo u wilt), al stierf hij in 1928 in Tjechoslowakije. Als u Brno aanhoudt, zit u goed. Daar staat het Janacek museum. Hartje Europa.
Wenen sloeg halverwege de 19e eeuw de maat, politiek en artistiek. Het muzikale ideaal viel in drie woorden samen te vatten: Haydn, Mozart, Beethoven. Ook Janacek volgde die cursus honorum, tot hij in contact kwam met Tsjechische componisten als Dvořák en Smetana. En daarmee sloop ook de volksmuziek zijn oeuvre binnen, vervat in klassieke structuren en verwant aan Brahms en Mendelssohn. Op den duur maakte Janacek zich steeds meer los van die traditie, waardoor lokale motieven en onderwerpen meer ruimte kregen. Uit die tijd dateren zijn bekendste werken. Er zijn meer rode draden in Janacek composities, zoals zijn voorliefde voor de Russische cultuur en voor vocale muziek, waarin hij zelf actief was als koordirigent. In onze uitzending komen als die elementen samen in Janaceks mis op oud-Slavische teksten. Die lijken op een katholieke mis, maar de muziek is een amalgaam waarin volksmuziek, theater en opera worden blootgesteld aan middeleeuwse elementen. Een Habsburger waardig.
Luisteren
Componist van de maand, elke werkdag vanaf donderdag 2 september 4 en 5.
