Daan Vandewalle

Er wordt wat van je gevraagd als je moderne muziek gaat spelen. Je moet compleet opnieuw leren luisteren en allerlei nieuwe technieken aanleren. Bovendien is de ene componist de andere niet. Daan Vandewalle speelt hier vier werken van vier heel verschillende componisten. Hij lijkt er geen enkele moeite mee te hebben.

De eerste componist, Charles Ives (1874-1954), is een vreemde eend in de bijt. Al heel vroeg in de twintigste eeuw begon hij knalmodern te componeren. Tenminste: hij doorspekt zijn muziek met polytonaliteit, atonaliteit, clusters, polyritmes en andere dingen waar de wereld nog lang niet aan toe was – om daar een paar maten later meteen weer vanaf te stappen. Dan horen we weer een Amerikaans volksliedje of een stijlcitaat van Mozart. Hij schreef zijn werk vooral voor zichzelf, omdat hij pas op hoge leeftijd mensen zo gek kreeg om deze muziek uit te voeren. Dat geldt zeker voor de pianomuziek: Ives heeft zijn 28 etudes waarschijnlijk nooit gehoord. Acht zijn er verloren gegaan. Nummer 20, die wel bewaard is gebleven, speelt met ritmes en zit vol met clusters – en dat anno 1911! Tussendoor breken “Glory Hallelujah” en andere Amerikaanse liedjes daar doorheen. De kunst is om door alle ingewikkelde clusters heen het marsritme van de etude hoorbaar te houden.

Fred Frith (*1949) is ook een buitenstaander. Weliswaar leeft hij in een tijd waarin onze oren al veel meer aan moderne muziek gewend zijn, maar hij is afkomstig uit de rockmuziek. Wel uit de experimentele rock: Frith was geen man voor kroegmuziek of de hitparade. Van lieverlee ging hij steeds meer samenwerken met artiesten uit de jazz en modern klassiek. Zodoende werd hij uiteindelijk meer klassiek componist dan rockmusicus. In Seven Circles uit 1995 kunnen we zelf bepalen hoe ver hij daarin toen al gevorderd was.

Met wie werkt zo’n Frith dan samen? Nou, met John Zorn (*1953) bijvoorbeeld. Die komt uit de jazzwereld, maar om nou te zeggen dat hij jazz maakt… Al van jongs af aan combineert hij freejazz met duizend andere stijlen: barok, hardrock, etnische muziek, niets is te gek. Was hij in een andere tijd geboren, dan had hij graag nog eens een kaartje gelegd met Ives, want ook bij Zorn gaat veelheid voor eenheid en kan absolute chaos zomaar ineens in de zuiverste harmonie uitmonden – en omgekeerd.

Frederic Rzewski (1938-1921) was iets meer van de orde. Hij begon als harde avantgardist, maar bekeerde zich om politieke redenen tot een begrijpelijker stijl: het proletariaat moest zijn muziek begrijpen. Dat wil niet zeggen dat hij nu een populist werd: Rzewski’s muziek vraagt veel van de luisteraar en de invloed van de avant-garde blijft, binnen het tonale en modieuze raamwerk, overal merkbaar. Dat het bij Rzewski hard werken kan zijn, blijkt wel uit zijn marathonwerk The Road. Tien uur duurt het in totaal. Wel is er de mogelijkheid om maar een deel uit te voeren, of maar een deel te luisteren – zoals je ook meestal maar een deel van een doorgaande weg gebruikt. In dit concert horen we de eerste twee delen (‘mijlen’). Het is al meteen goed raak. Een chromatische melodie vindt zijn weg door allerlei moeizame parallelle secunden. Verderop moet de pianist zelfs allerlei attributen gaan gebruiken – typisch een techniek uit de avant-garde. Maar nooit raakt de melodie uit het zicht.