Jacob Bogaart

Je hoort het stuk niet zo vaak, maar Brahms’ Vijfentwintig variaties en een fuga op een thema van Händel is één van zijn belangrijkste pianowerken. De grote Britse musicoloog Donald Tovey rekende het stuk tot ‘het half dozijn beste variatiereeksen ooit’, en Brahms’ biograaf Jan Swafford sprak van ‘de beste variatiereeks sinds Beethoven’. Qua ambitie mag het er inderdaad zijn. Een stukje uit een suite van Händel (deze suites werden in de negentiende eeuw veel gespeeld) dient als basis voor niet minder dan 25 karaktervariaties en een fuga in volle barokstijl. Het is met dit soort werken dat Brahms zijn plaats als derde B naast Bach en Beethoven verwierf.

De Schilderijententoonstelling van Modest Moessorgski is heel bekend en veelgehoord, maar dan vooral in de orkestratie van Ravel. Deze bewerking is zo goed en verfijnd dat ze haar origineel, gewoon voor piano, grotendeels heeft overstraald. In wezen moet je ook dit werk in dezelfde traditie als Brahms zien: één relatief neutraal origineel (de ‘promenade’) wordt onderworpen aan wisselende karaktervariaties (de schilderijen). De climax, de ‘Grote Poort van Kiëv’, is al een eeuw lang een publieksfavoriet.