Een verslag van het Ensemble Klang-concert bij De Link in Tilburg.
Het in Den Haag gevestigde Ensemble Klang heeft de mooie traditie om componisten een residentie aan te bieden. In die periode voert het ensemble werken van de betreffende componist uit en speelt zo mogelijk een gloednieuw opdrachtwerk van deze associate artist/maker. Eerder gingen componisten als Maya Verlaak, Steve Mackey en Stephanie Pan al aan de slag met Ensemble Klang. Tussen 2023 en 2024 was de Nederlandse componist Rozalie Hirs in residentie bij het ensemble. Voor Klang schreef ze ook een gloednieuw opdrachtwerk.
Op dinsdag 15 oktober jongstleden ging het nieuwe werk charms, symmetries in wereldpremière tijdens het Ensemble Klang-concert bij De Link. Deze Tilburgse concertorganisatie voor eigentijdse muziek heeft Ensemble Klang al meerdere malen uitgenodigd, maar dit keer presenteerde Klang een wel heel ambitieus en kleurrijk programma. De ongewone bezetting van Klang (piano/toetsen, elektrische gitaar, slagwerk en drie blazers) is voor iedere componist een uitdaging. Hirs kwam op de proppen met een van haar toegankelijkste werken. In haar charms, symmetries speelt ze met stralende harmonieën en bijna zwoele, jazzy akkoorden in de blazers en de vibrafoon. Het werk is ook hoorbaar opgedragen aan haar leraar en componist Louis Andriessen. Het weefsel van zachte, repetitieve pulsen en warme timbres wordt lekker tegendraads afgewisseld met stevige klankwoelingen. Hirs bouwt haar werk fragmentarisch op, waarbij bedwelmende, hartverwarmende samenklanken overheersen, gekruid met spannende stiltes.
Dat Klang meerdere pijlen op de boog heeft, bewijzen ze in het vervolg van het concert. Hun versie van Philip Glass’ Music in Similar Motion (met piano, twee synthesizers, vibrafoon, trombone, saxofoon en klarinet) is buitengewoon energiek en transparant. Net als bij Hirs overheerst ook hier een zekere symmetrie en heldere opbouw. In het verleden mocht alleen Philip Glass’ eigen ensemble zijn werken spelen, maar inmiddels is er geen houden meer aan. Op het afgelopen September Me festival in Amersfoort speelde de Schotse Brighde Chaimbeul nog een zinderende soloversie van Glass’ vroege klassieker Two Pages voor doedelzak (!). Ensemble Klang hield de teugels net zo strak in hun voorbeeldige versie van Music in Similar Motion (1969). Aangevuld met toetsenist/organist Geerten van de Wetering, stapelden ze laag op laag, de luisteraar meesleurend in een trance. Het fascinerende van deze vroege minimal music klassiekers is dat de muziek loskomt van de noten, en bijna als een klankobject begint te zweven door de ruimte.
Knap hoe Klang zich iedere keer heruitvindt als ensemble, en nieuw repertoire aanboort. Zo was hun uitvoering van Parade (1916-17) van Erik Satie helemaal van de buitencategorie. Hoofdrol wordt opgeëist door de altijd bedrijvige Klang-slagwerker Joey Marijs die een speciale bewerking maakte van Satie’s wonderlijke circuspromenade. Voor zijn vermaarde balletscore werkte Satie onder meer samen met coryfeeën als kunstenaar en ontwerper Pablo Picasso en schrijver Jean Cocteau. Het opgefokte circusleven flitst voorbij in de feestelijkste muziek denkbaar. In het nieuwe Klang-arrangement wordt Parade omgetoverd in een bonte stoet voor ogen en oren. Marijs bespeelt een indrukwekkend instrumentarium, variërend van flessen-slagwerk, waterspuit en gongs. Ondertussen draait gitarist Pete Harden eventjes aan een fietswiel, en ratelt pianiste Saskia Lankhoorn op de typemachine. Bovendien is de muzikale uitvoering om door een ringetje te halen. Het speelplezier spat er vanaf. Een hoogtepunt in het live-oeuvre van Ensemble Klang.
Daarmee was de koek nog niet op. Want na een flinke ombouwpauze werd een nieuw, veertig minuten durende compositie van de jonge Nederlandse componist Rick van Veldhuizen gespeeld. Zijn Nulls & Voids (2024) is geïnspireerd op Anton Bruckners Nulde symfonie. De immer onzekere Bruckner had dit werk naar de prullenbak verwezen, maar inmiddels behoort het werk toch tot het standaardrepertoire. Van Veldhuizen schreef het werk in het kader van het Bruckner Casco Festival dit najaar. Jonge componisten kregen van Muziekgebouw Amsterdam de opdracht om nieuw werk te schrijven indachtig één van Bruckners symfonieën. Van Veldhuizens werk maakte er een niet geheel geslaagde, doorgedraaide hoorspelshow van. Noem het een krankjorum requiem voor een afgedankte symfonie. Van Veldhuizen nam onder anderen Bruckners verwrongen liefdesleven onder de loep, en op droogkomische toon las pianiste Saskia Lankhoorn enkele sappige, biografische gegevens voor. Zo was de met vaste relaties stoeiende Bruckner verzot op achttienjarige jongedames. In zijn van kolderpathos doordrenkte muziek strooit Van Veldhuizen lustig met maffe ritmes, microtonale klankkleuren, waanzinnige orgelpartijen, een dramatisch kirrende synthesizer en onrustige techno-pulsen. Alsof een ladderzatte Bruckner net een wilde clubnacht in een discotheek achter de rug heeft, en de leegte van zijn leven moet aanschouwen. Thema’s uit Bruckners Nulde symfonie doken op, maar in alle muzikale druktemakerij was dat van geen belang. Mooi moment was de bluesy gitaarsolo van Pete Harden vol onverwachte klankkleuren. Van Veldhuizen kan als geen ander toveren met microtonale harmonieën en ook in dit veel te lange werk klonken enkele schitterende vondsten. Jammer alleen dat zijn compositie, in alle ijver, bij tijd en wijlen zo zwalkt en zelfs ontspoort.
De Concertzender maakte live opnames die binnenkort worden uitgezonden. Ensemble Klang is de komende tijd aan het toeren met hun versie van De Staat van Louis Andriessen, onder meer tijdens festival November Music in Den Bosch.
Geschreven door programmamaker Mark van de Voort.
Luister hier in deze Thema uitzending naar Rozalie Hirs: ‘Platonic ID’ (2005-2006), voor dertien musici, op Rozalie Hirs – Platonic ID. Asko Ensemble o.l.v. Bas Wiegers.
Luister hier in Kroniek der Nederlandse Muziek naar meer werken van Rozalie Hirs.
Luister hier in Concertzender Live naar Rick van Veldhuizen’s ‘Vie di scampo’ uit 2022.
Luister hier in Concertzender Live naar enkele werken van Philip Glass uitgevoerd door Slagwerk Den Haag.
