Een Os op het dak 54: De Os in het bos. Een introductie van eigentijdse muziek in gewonemensentaal. Deze aflevering wordt, wegens ziekte van de programmamaker, op 3 december herhaald
Aflevering vierenvijftig van Een os op het dak van Thea Derks, vernoemd naar haar boek Een os op het dak: moderne muziek na 1900 in vogelvlucht.
Vandaag voor de afwisseling eens geen muziek uit Oekraïne, maar een opname van de recent op cd verschenen opera Der Wald van Ethel Smyth. Eerder al klonk in dit programma van haar The Prison, een symfonie voor orkest, koor, bariton en sopraan die zij in 1930 componeerde.
Ruim drie decennia daarvoor schreef zij haar tweede opera, Der Wald. Het libretto kwam van haar toenmalige geliefde Henry Bennet Brewster, die bekendstond onder zijn initialen H.B. In 1895 had hij Ethel Smyth vergeefs ten huwelijk gevraagd, maar ze bleven vrienden voor het leven. Een jaar later bood hij haar het libretto aan van Der Wald.
Smyth was meteen enthousiast en omschreef het verhaal als ‘een korte, aangrijpende tragedie die voor een ogenblik de rustige rituelen van de bosgeesten onderbreekt’, terwijl het eigenlijke verhaal ‘gaat over de eeuwige loop van de Natuur – deze omspant het menselijk lot en geeft geen zier om sterfelijke vreugdes en verdrietjes’.
De opera opent met een scène in het bos, waar de bosgeesten en nimfen hun eigen onsterfelijkheid bezingen versus de beperkte tijdspanne die levende wezens krijgen toebedeeld. Daarna schakelen we over naar het jonge stel Röschen en Heinrich, dat de volgende dag zal trouwen. Ze vragen de zegen van het woud en worden door de omstanders gefeliciteerd. De algehele vrolijkheid verdwijnt op slag als de wrede Iolanthe ten tonele verschijnt.
Zij is getrouwd met Hertog Rudolph, maar valt zó voor de charmes van Heinrich dat ze op allerlei manieren probeert hem van Röschen af te pakken. Maar welke vuige listen ze ook bedenkt, hij wijst haar vastbesloten af en blijft zijn geliefde Röschen trouw. – Zelfs wanneer ze hem voor de keuze stelt haar te volgen of te sterven. Roept Henrich haar toe: ‘Liefde is machtig en oneindig, neem mijn leven en loop naar de hel!’ Waarop Iolanthe hem doodt en Röschen zich stervend in diens armen werpt. Vervolgens hervatten de bosgeesten hun ritueel.
De eerste uitvoering van Der Wald vond plaats op 9 april 1902 in Berlijn en werd door critici wat koeltjes ontvangen. Het publiek reageerde positiever en werd bij de volgende drie uitvoeringen steeds enthousiaster. Enkele maanden later ging de opera in een Engelse vertaling ook in Covent Garden, waar Der Wald een grandioos succes werd (deze versie staat op de cd). ‘It was the only blazing triumph I ever had’, schrijft Smyth in haar kenmerkende ironisch-beknopte stijl.
De uitvoering in Londen leidde weer tot een engagement aan de Metropolitan Opera in New York. Na de première op 11 maart 1903 gaf een criticus haar een ietwat twijfelachtig compliment. Hij roemde haar ‘mannelijke hand’ en vervolgde: ‘Er is geen zwakke of verwijfde noot in Der Wald, noch een wankelmoedig sentiment.’
Der Wald was de eerste opera van een vrouw die ooit aan de MET gespeeld werd. Pas ruim een eeuw later, in 2016, zou Kaija Saariaho met L’Amour de loin in haar voetsporen treden.
De 1e druk van Een os op het dak is uitverkocht, maar via boekenbestellen.nl ontvangt u een exemplaar van de 2e druk.
Ethel Smyth. Der Wald (selectie).
BBC Singers & BBC Symphony Orchestra olv John Andrews.
Natalya Romaniw, sopraan: Röschen.
Claire Barnett-Jones, mezzosopraan: Iolanthe.
Robert Murray, tenor: Heinrich.
Andrew Shore, bariton: marskramer.
Morgan Pearse, bariton: Rudolf.
Matthew Brook, bas: Peter.
Rebecca Lea, sopraan: jongeling.
Andrew Rupp, bariton: jager.
