De onlangs overleden Sofia Gubajdoelina komt veel in ons archief voor.
Hoezeer de banden tussen Rusland en West-Europa ook verstoord zijn, onze bewondering voor Sofia Goebajdoelina (1931-2025) blijft fier overeind. Ze was dan ook een van de grootste componisten van onze tijd.
Goebajdoelina werd eind jaren tachtig in het westen ontdekt. Ze had toen al een halve carrière achter de rug in de Sovjet-Unie. Een carrière die niet altijd gemakkelijk verliep. In het begin was moderne muziek volledig uit den boze, en ook later was men beducht voor muziek die ‘het volk’ niet zou begrijpen. Goebajdoelina voelde zich ertoe aangetrokken en was daarom van meet af aan verdacht. Het weerhield haar er niet van een oeuvre te schrijven waarin diepe emotie met de modernste middelen tot uiting wordt gebracht. Sinds haar bekering tot het orthodoxe geloof was God nooit ver weg in haar werk.
In de tijd van de glasnost mocht deze muziek eindelijk weer. Sovjet-Russen mochten toen ook weer naar het buitenland. Goebajdoelina’s muziek sloeg aan in Duitsland, waar sinds de jaren zeventig een soortgelijke muziek populair was geworden. Maar ook in Nederland vond ze erkenning, vooral bij Reinbert de Leeuw, die haar (samen met haar landgenote Oestvolskaja) al snel ontdekte als onbekende meesteres van het oosten.
Door die erkenning komt Goebajdoelina’s muziek regelmatig in onze archieven voor. Vaak in combinatie met andere componisten, maar we hebben ook concerten die helemaal aan haar muziek gewijd zijn. Daar draaien we er vandaag twee van.
In het eerste concert horen we de Goebajdoelina zoals we die het beste kennen: christelijke mystiek en persoonlijke, noodlotszwangere expressie op de bajan, de Russische accordeon. Bij een titel als In croce is de christelijke inspiratie onmiddellijk duidelijk. Bij Silenzio en Freue dich! is God eerder indirect aanwezig: de titels zijn niet christelijk, maar het is niet moeilijk om ze te associëren met stil gebed en extatische vreugde.
Het tweede concert toont de componiste van een andere kant. In de cantate Perception bespeuren we de invloed van Bach. Deze componist was op het Russische conservatorium wel toegestaan, en zijn geloof heeft Goebajdoelina van meet af aan beïnvloed. Ter ere van dit grote voorbeeld horen we ook nog een zesstemmige fuga van Bach zelf.
Afspeellijst
1. In croce
2. Silenzo
3. Freue dich!
4. J.S. Bach – Ricercare a 6, BWV 1079
5. Perception
Uitvoerenden
An Raskin, bajan (1, 2)
John Addison, cello (1-3)
Tiziana Pintus, viool (2, 3)
Ensemble Chameleon (4, 5)
Romain Bischoff, bariton (5)
Margriet van Reisen, mezzosopraan (5)
