De Klankbron

 
Pii riet
Het enkele, dubbele en vrij riet. Een uitzending gewijd aan het mondgrote mechaniek dat klank geeft aan muziekinstrumenten als klarinetten, saxofoons, doedelzakken, schalmeien, hobo’s, mondorgels en daarvan afgeleide instrumenten als mondharmonica’s, accordeons en het harmonium. Dit mechaniek bestaat in drie verschillende vormen als een enkel riet bij de klarinet, een dubbel riet bij de schalmei en een vrij riet bij het mondorgel. Bij een enkel riet is een dun, plat stukje hout of soortgelijk materiaal op een mondstuk vastgebonden of vastgeklemd en als je lucht perst tussen het mondstuk en dat nietig stukje materiaal gaat dat trillen. Een dubbelriet bestaat uit een mondstuk van twee of meer samengebonden stukjes riet of opgevouwen bladeren die gaan trillen als je er lucht tussenin perst en het vrije riet is een plat stukje bamboe of metaal waarin een lange smalle strook van het materiaal aan 3 kanten is losgesneden en wel zo dat die lamel vrij naar boven en beneden kan bewegen en dus zowel bij inademen als bij uitademen geluid kan produceren.
Gemeenschappelijk bij al die rietinstrumenten is dat het mogelijk is om er een continue stroom van geluid mee te produceren en dat hun klanken relatief luid zijn; een van de redenen waarom doedelzakken, schalmeien en hobo’s nogal eens gebruikt worden om processies, bokswedstrijden en marcherende soldaten te begeleiden. Het bijzondere aan het vrije riet is dat het een Zuid-Oost Aziatische uitvinding is die pas in de 19de eeuw in Europa bekend raakte en van daaruit als de klankbasis van industrieel geproduceerde instrumenten als de accordeon, de mondharmonica en het harmonium zich in rap tempo over de wereld verspreid heeft.  Het vrije riet heeft ook een talige kant, net als met de Afrikaanse trommeltalen wordt het in delen van Zuid-Oost Azië gebruikt om te praten. Hoe dat allemaal klinkt hoort u in 14 deels unieke opnamen in De Klankbron.

Lahu mondorgel
 
01. Sari siroun yar
Comp. G. Achot, uitv. Bratsch
CD Bratsch– gypsy music from the heart of Europe
WDR / World Network 55.832, tr. 5
Frankrijk
02. Streambirds
Comp/uitv. Del Silencio: Frans Moussault – bas clarinet, Ton Akkermans gongs e.d.
CD Del Silencio Tr1
Eigen beheer Del Silencio
Nederland
03. Serenata 
Comp./uitv. Pietropaolo Bonacci, Gabriele Cimino – zampogna (doedelzak), zang
LP Calabria 1 strumenti
I Suoni, Cetra SU 5001, B 5
Italië
04. Under the panha tree
Trad./uitv. TaoZhihua and the Deep South ensemble
CD the music of small ethnic groups in Yunnan, China.
King Record KICC 5187, tr. 13
Sipsongpanna, China

Law Ke
05. Yao Nan Marriage
Trad. / Uitv. Law Ke – Dzat (schalmei), Udom Tse Jaw – Djo (drum),  Sang Wa Je Saw
Tjap sei  (cymbalen),  Serun Tse Jaw- Ka La Mang (gong).
Rec: Fred Gales,  Ban La Bo Ya, Thailand, 2001
©&℗ Sound Reporters/Fred Gales
06. Muay thai 
comp/uitv. Put Keewsuwan – Pii Djawa (hobo), Mueng Lekim- kloong (trommel), Sanaam Suram Kadi- tjing (cymbalen), Praywan Sukkeesam – tjing lek (kleine cymbalen).
Rec. Fred Gales, Sri Satchanalai, Thailand, 1995 
CD Lanna Thai 
PAN 2045CD Tr1
07. Bongbongana
Comp./Uitv. Dangyan
CD Musik aus dem Bergland West-Neuguineas vol.1, vol 2
Museum collection Berlin CD 20, CD 3 tr. 18
West Papua, Indonesie
08. I want to marry with you                           
Comp. Nang Tam Chai Wong
Uitv.  Nang Tam Chai Wong- voc., Nang Sao So. Nong Kho-koor, Ay Deung Bunvilai – Pii
Rec. Fred Gales, Ban Tung Dii, Thai Dam, Laos 2003.
©&℗ Sound Reporters/Fred Gales
09. If Boson is the elephant and Lanna culture 
Comp. /Uitv. Mae Boson Mueng Prao – vocals, Pa Khru Dungjan Wirot – vocals, saw (viool)
Anu Pong Misat – Pii Koi, Saw, Nai Chaiwat Chadsingkew – Pii Klang, Nai Sanee Sawkeow – Pii Lek
Nai Surapon Chiengta – Süng (luit)
Rec. Fred Gales, Chiang Mai, Thailand, 2005
©&℗ Sound Reporters/Fred Gales

Pii
10. Pii Hom demonstration 
Lung Seree Tama – pii hom, vocals
Rec. Fred Gales, Ban Sam Mo Lan Salakan, Thailand, 2001
©&℗ Sound Reporters/Fred Gales 

Ha-Paa
11. Talk to a lady 2
Comp/uitv  Ha-Paa
Rec. Fred Gales, Ban Pa Deeng Jaka-e,  Thailand, 1995
©&℗ Sound Reporters/Fred Gales 
12. Talking to the spirits
Comp./uitv. Ken Yei
Rec. Fred Gales,  Ban Khün Mon, Thailand, 1996
©&℗ Sound Reporters/Fred Gales 

Ajahn Hahn Honghaw
13. Mueng  Sang Khom
Ajahn Hahn Honghaw – Khene (mondorgel), Sak Lek – zang
Rec. Fred Gales,  Sang Khom, Thailand, 2011
©&℗ Sound Reporters/Fred Gales 


Nai Hua
14. Music to soothe the death
Comp./Uitv. Nai Hua
Rec. Fred Gales,  Doi Inthanon, Thailand, 1994
©&℗ Sound Reporters/Fred Gales 
Foto’s: Fred Gales