Heldendichten uit Siberië.
In 1994 was Slava Kutsjenov een 24–jarige, net afgestudeerde beeldhouwer, die opeens in een droom werd opgeroepen verhalen te gaan vertellen en te gaan zingen. Hij wist niets van muziek, kon niet zingen noch een instrument bespelen. En toch was hij degene die werd gekozen – de uitverkorene.
In het Siberische Chakassië bestaat er al eeuwen een traditie van het vertellen van epische verhalen, alyptyg nymach geheten. Deze verhalen worden verteld en gezongen door vertolkers die khaidjy worden genoemd. Het woord khaidjy vindt zijn oorsprong in het woord khai, en dat is de naam van de bijzondere keelzangtechniek die wordt gebruikt voor het vertolken van deze heldendichten. Alyptyg nymach heeft een aparte status ten opzichte van de andere muzikale genres in Chakassië. Men gelooft dat de khaidjy in contact komen met de geesten, net als de sjamanen, en dat de uitvoering van een episch verhaal magische of helende kracht kan hebben. Een echte khaidjy krijgt van een voorouder (een beschermende geest) in een droom de opdracht verhalen te vertellen. De teksten worden in zijn oor gefluisterd en zijn muzikaal talent wordt tijdens het dromen in zijn slaap ontwikkeld met de hulp van een speciale geest, de Heerser over de heldendichten. Net als bij een sjamaan die de gave krijgt mensen te genezen, heeft de khaidjy weinig keuze en moet de aanwijzingen van de geesten volgen. Anders wordt hij ziek of geestelijk gestoord. Het negeren van de wensen van de geesten kan zelfs zijn dood betekenen.
Tijdens de Soviet Unie kwam deze traditie zwaar onder druk te staan en was bijna verdwenen. Na 1991 – toen de Sovjetunie uiteen viel – ontstond er ineens een bloei aan creativiteit onder alle etnische groepen. Het traditionele geestelijke leven werd nieuw leven ingeblazen. In 1994 was Slava Kutsjenov een 24–jarige, net afgestudeerde beeldhouwer, die opeens in een droom werd opgeroepen verhalen te gaan vertellen en te gaan zingen. Hij wist niets van muziek, kon niet zingen noch een instrument bespelen. En toch was hij degene die werd gekozen – de uitverkorene. Binnen een half jaar leerde hij met hulp van bevriende muzikanten de khomys, een Chakassische luit, bespelen. De teksten en zangtechnieken leerde hij van zijn geestelijke mentor, in zijn dromen.
U gaat luisteren naar fragmenten uit het episch verhaal “Ai Tsjarykh-Khan” of Heerser Heldere Maan, opgenomen in oktober 1994 in Abakan, de hoofdstad van Chakassië. Het verhaal beschrijft op symbolische wijze de moderne problemen van het Chakassische volk, dat zijn identiteit en trots had verloren, zijn goden en de geesten van de natuur niet meer vereert, en lijdt onder alcoholisme. De hoop van de held ligt in een nieuwe generatie Chakassen, die het lot in eigen handen gaat nemen.
Op deze opname begeleidt Slava Kutsjenov zichzelf op khomys luit en op mondharp.
Vandaag-de-dag is Slava Kutsjenov Zasluzhenny Artist Respubliki Khakassia, oftewel Geëerd Kunstenaar van de Republiek Chakassië.
Deze veldopname is nog niet uitgebracht en komt uit de collectie van Maxim Chapochnikov. De totale duur van de originele opname is ongeveer anderhalve uur.
Met dank aan Liesbet Nyssen
