Een os op het dak 8: Entartete Musik.
Vandaag de achtste aflevering van Een os op het dak van Thea Derks. In dit programma volgt zij losjes het betoog van haar boek Een os op het dak: moderne muziek na 1900 in vogelvlucht, een introductie in gewonemensentaal.
In aflevering 7 klonk muziek van de Groupe des Six en Kurt Weill. Zowel in Parijs als in Berlijn omarmden componisten na de Eerste Wereldoorlog de opzwepende jazzmuziek van zwarte Amerikaanse soldaten. Ook incorporeerden zij elementen uit cabaret en vaudeville. Maar waar men in Frankrijk het leven uitbundig vierde met makkelijk toegankelijke muziek, spoorden Duitse componisten het volk aan in opstand te komen tegen hun erbarmelijke leefomstandigheden.
Hun communistische boodschap werd niet gewaardeerd door de nazi’s, die vanaf de jaren ‘20 begonnen aan een steeds sterkere opmars naar de macht. Alle kunst die niet paste in hun nationalistische Blut & Boden-ideologie bestempelden zij als ‘entartet’. Dat gold dus voor alle muziek die ook maar enig vleugje jazz, atonaliteit, of andere moderniteiten bevatte, maar sowieso ook voor alle Joodse componisten.
Schönberg, Weill, Eisler en Joodse/vooruitstrevende kunstenaars vluchtten naar Amerika, anderen bleven in Europa. Zoals de Tsjech Erwin Schulhoff (1894-1942), die door niemand minder dan Antonin Dvorák ontdekt was. Hij studeerde piano aan het Conservatorium in Praag, maar vervolgde zijn studies in Wenen en Duitsland, waar hij communist werd.
In 1929 componeerde Schulhoff zijn opera Flammen, geïnspireerd op de figuur van Don Juan. De première in Berlijn ging in 1932 niet door vanwege politieke en racistische motieven. – Schulhoff was Joods en dus ‘entartet’. In 1941 werd hij opgepakt en naar een concentratiekamp in Beieren gestuurd, waar hij een jaar later aan tuberculose overleed.
Tip: als u de Os aanschaft via de website boekenbestellen.nl ontvangt u een exemplaar met persoonlijke opdracht.
Erwin Schulhoff. Uit Flammen: Akte I t/m7a
Don Juan: Kurt Westi. Donna Anna: Jane Eaglen. Der Tod: Iris Vermillion. Der Komthur: Johann-Werner Prein. Rias-Kammerchor Berlin (Marcus Creed koordirectie).
Deutsches Symphonie-Orchester Berlin olv. John Mauceri.
Erwin Schulhoff (1894-1942) met danseres Milca Mayerová (1901-1977).
Samenstelling, presentatie en montage Thea Derks
