Een Os op het dak 64: De Os in tijden van oorlog #27.
Een introductie van eigentijdse muziek in gewonemensentaal.
Aflevering vierenzestig van Een os op het dak van Thea Derks, vernoemd naar haar boek Een os op het dak: moderne muziek na 1900 in vogelvlucht.
Deze tweede zomereditie begint vandaag weer met muziek uit Oekraïne, het land dat nu al twee jaar standhoudt tegen zijn aanvaller Rusland. De soldaten raken onderhand wel uitgeput en de steun vanuit het westen begint helaas af te brokkelen; een overwinning voor de Oekraïners is niet in zicht. Des te belangrijker om de dappere inwoners een hart onder de riem te steken met muziek uit hun vaderland.
Krystyna Moszumanska-Nazar (1924-2009) werd geboren in in de Oekraïense stad Lviv en groeide op in politiek turbulente tijden. Vanwege de Russische invasie van haar geboortestad, vluchtte ze na de Tweede Wereldoorlog naar Krakau, waar ze compositie en piano studeerde aan de Staats Hogeschool voor Muziek.
Ze won vele internationale compositieprijzen en was rector van de Muziekacademie in Krakau, waar ze veel musici opleidde die later naam zouden maken in de jazz en rock. In haar eigen muziek haakte ze aan bij de moderne avant-garde, zoals te horen in haar in 1979 gecomponeerde Warianty voor slagwerk en piano.
Haar Oostenrijkse collega Thomas Larcher werd in 1963 in Innsbruck geboren en studeerde piano en compositie aan de Universiteit van Muziek en Uitvoerende Kunsten in Wenen. Hij begon zijn carrière als veelgevraagd concertpianist met een focus op eigentijdse muziek, maar ging steeds vaker zelf componeren. Tegenwoordig is dit zijn hoofdbezigheid.
In 1993 richtte Larcher het festival Klangspuren op, dat hij leidde tot 2004; in datzelfde jaar initieerde het het Festival Musik im Riesen in Tirol, dat hij nog altijd leidt. In zijn muziek koppelt hij moderne compositietechnieken aan subtiele referenties aan de traditie. In 2023 verscheen de cd The Living Mountain met drie van zijn werken, vernoemd naar de gelijknamige cyclus voor sopraan en ensemble die vandaag tot klinken komt. In aflevering 59 klonk van deze cd al de cyclus Unerzählt voor bariton en piano.
Last but not least volgt muziek van de Nederlandse componist Ivo van Emmerik, de pianocyclsu scrAps from a traCe. Hij werd in 1961 in Amsterdam geboren en studeerde aldaar compositie bij Robert Heppener. Aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag kreeg hij les van Brian Ferneyhough, Frederic Rzewski en Walter Zimmermann.
Een stimulerende ervaring waren voor hem de analysecursussen en concerten die Karlheinz Stockhausen gaf tijdens zijn verblijf in Den Haag in 1982. Ook de zomercursussen van Morton Feldman en John Cage in Middelburg waren vormend. In 1988 assisteerde hij Cage bij de productie van een avondvullende theatervoorstelling van zijn “Song Books”.
Recent verscheen een cd van het pianoduo Rabbit & Haas, waaropo zijn cyclus scrAps from a traCe voor twee piano’s uit 2021 wordt gecombineerd met Celestial Mechanics van George Crumb. Dit werk was te horen in aflevering 62 en terug te luisteren via deze link. scrAps from a traCe bestaat uit twaalf karakterstukken, waarin Van Emmerik onze connecties met plaats en ruimte exploreert.
De 1e druk van Een os op het dak is uitverkocht, maar via boekenbestellen.nl ontvangt u een exemplaar van de 2e druk.
1. Krystyna Moszumanska-Nazar [foto]. Warianty.
Elliott Harrison, slagwerk. Anmari Mëtsa Yabi Wili, piano.
2. Thomas Larcher. The Living Mountain.
Sarah Aristidou, sopraan.
Münchner Kammerorchester olv Clemens Schuldt.
3. Ivo van Emmerik. scrAps from a traCe.
Pianoduo Rabbit & Haas (Tamara Laverman & Hanke Scheffer).
Samenstelling, presentatie en techniek Thea Derks.
