Een Os op het dak 67: De Os in tijden van oorlog #30.
Een introductie van eigentijdse muziek in gewonemensentaal.
Werken van Wilma von Webenau, Joey Roukens & Maya Verlaak.
Aflevering zevenenzestig van Een os op het dak van Thea Derks, geïnspireerd op haar boek Een os op het dak: moderne muziek na 1900 in vogelvlucht.
Nu eens geen muziek uit Oekraïne, maar van drie recent verschenen cd’s.
Op de achtergrond is Oekraïne toch aanwezig, want het respectabele Duitse label Hänssler Classics wijdde een album aan drie kamermuziekstukken van Wilma von Webenau, de eerste vrouwelijke Schönbergleerling. Zij leefde van 1875 tot 1953 en haar grootmoeder Julie von Webenau stamde uit Lviv, destijds een belangrijke stad in de Habsburgse dubbelmonarchie. Zij was eveneens componist en had bij niemand minder gestudeerd dan Franz Xaver Mozart, die een tijdlang kapelmeester was in Lviv, toen nog Lemberg geheten.
Wilma von Webenau werd geboren in Constantinopel, als dochter van de Habsburgse ambassadeur, maar ze groeide op in Wenen. Daar kreeg ze eind negentiende eeuw compositieles van Schönberg, nog voordat hij zijn revolutionaire atonale muziek ontwikkelde. Von Webenau componeerde in de laatromantische traditie en volgde haar leermeester ook later niet op zijn atonale weg. Dat is goed te horen op deze cd, onder andere in haar Sonate voor Cello en Piano die in 1949 in druk verscheen, twee jaar voor Schönbergs overlijden.
Van een heel andere orde is het album Vanishing Point van het Haagse Ensemble Klang. Deze is geheel gewijd aan Maya Verlaak (1990) en verscheen op het eigen label, simpelweg Ensemble Klang geheten. De Vlaamse Verlaak heeft een eigenzinnige geest, waarmee zij graag mensen én musici uitdaagt. Zo schreef ze in het verleden wel muziek voor spijkerviool, letterlijk een plank met spijkers.
Ook geeft ze haar musici vaak ongebruikelijke opdrachten, die hen mede verantwoordelijk maken voor het klinkend resultaat. Zo vormt het ruim een half uur durende Conditions een ‘puzzel’ voor twee saxofonisten, trombonist, slagwerker, pianist/toetsenist, elektrische gitaar en elektronica. Verlaak onderzoekt hierin hoe klanken veranderen als de uitvoerders zich van elkaar af of naar elkaar toe bewegen. Dat resulteerde in een complexe mathematische partituur waarin de musici alleen door samen te werken hun weg kunnen vinden.
Ook de avontuurlijke Nederlandse violist Merel Vercammen riep een eigen label in het leven, All Ears Records. Een dappere onderneming. Samen met de pianiste Dina Ivanova, met wie ze in 2021 al het album The Boulanger Legacy uitbracht, plaatst ze nu muziek van Mathilde Wantenaar (1993), Alisson Kruusmaa (1992) en Joey Roukens (1982) naast klassiekers van Debussy en Poulenc.
De cd is vernoemd naar het stuk Sarasvati van Roukens, dat hij componeerde in 2018. De titel verwijst zowel naar de gelijknamige Indiase godin als naar een verdwenen mythische rivier. De pianobegeleiding haakt aan bij Indonesische gamelanmuziek, terwijl de viool ‘valse’ glijtonen produceert, die een bevreemdende sfeer oproepen. Sarasvati begint kabbelend en meditatief, maar werkt gestaag toe naar een frenetieke climax.
De 1e druk van Een os op het dak is uitverkocht, maar via boekenbestellen.nl ontvangt u een exemplaar van de 2e druk.
1. Wilma von Webenau. Sonate voor cello en piano.
Alexander Hülshoff, cello. Oliver Triendl, piano.
2. Maya Verlaak. Conditions.
Ensemble Klang.
3. Joey Roukens. Sarasvati.
Merel Vercammen, viool. Dina Ivanova, piano.
Samenstelling, presentatie & techniek: Thea Derks.
