De luit was uit, de gitaar kwam in de mode. En hoe!
Instrumenten komen en gaan. Verschillende instrumenten die in de barok (en nog eerder) hadden gebloeid, verdwenen in de klassieke tijd. Dat lot viel onder meer ten deel aan de gamba, het klavecimbel en de luit. Stapels luitmuziek waren er in de zestiende en zeventiende eeuw verschenen – vaak in druk, want het verkocht goed en loonde de kosten en moeite van het drukken ruimschoots. Maar in de late barok kwam de klad erin en tegen het eind van de eeuw was het instrument zo goed als uitgestorven.
Maar net als in de biologie bleef deze niche niet lang leeg. Vanuit Spanje kwam een nieuw instrument in omloop: de gitaar. Eeuwenlang had dit instrument zich tot zijn eigen land beperkt, maar rond 1800 pakten amateurmuzikanten in heel Europa haar op.
Bijzonder populair werd de gitaar in Frankrijk en Italië. Uit dat laatste land horen we twee componisten, een amateur en een professional. Mauro Giuliani was gitarist van beroep. Hij had op zijn instrument zo’n hoog niveau bereikt dat hij het kon laten klinken als een heel ensemble – net zoals een goed pianist dat kan. Net als veel sterpianisten uit die tijd had hij groot succes met variatiereeksen op volksliedjes of populaire operamelodieën.
Niccolò Paganini kennen we natuurlijk als de grootste vioolvirtuoos aller tijden, maar hij bespeelde ook de gitaar. Het podium ging hij er niet mee op: voor Paganini was de gitaar een hobby, die hij binnenskamers beoefende. In zijn composities voor gitaar – en voor mandoline – leren we hem van een andere kant kennen. De muziek hoeft nu niet effectbelust of virtuoos te zijn, het is nu gewoon muziek om het muziek maken.
Maar de belangrijkste componerende gitarist uit deze tijd is toch een Spanjaard. Hebt u vroeger klassiek gitaar gestudeerd, dan kent u misschien Fernando Sor nog wel. Hij had groot succes met eindeloos veel bundels korte stukken. Vaak zijn die stukken didactisch van aard, met een oplopende moeilijkheidsgraad: de eerste stukken zijn goed te doen, maar verderop in het boek wordt het andere koek…
Afspeellijst
1. Mauro Giuliani – Variaties over Ich bin ein Kohlbauern Bub, opus 49
2. Mauro Giuliani – Variaites over een oorspronkelijk thema, opus 62
3. Niccolò Paganini – Sonate voor gitaar nr. 6 in F
4. Niccolò Paganini – Sonate voor gitaar nr. 7 in F
5. Niccolò Paganini – Sonate voor mandoline
6. Fernando Sor – Etudes voor gitaar, opus 6 nrs. 6, 11 en 12
7. Fernando Sor – Zes korte stukken voor gitaar, opus 32 (Andantino – Wals – Andante pastorale – Mazurka – Andante – Galop)
