Sanssouci

In de achttiende eeuw waren Duitsland en Italië verdeeld in talloze kleine vorstendommen. En vrijwel allemaal hadden ze een openbaar muziekleven, dat vaak bloeide dankzij de gulle hand van een vorst of de pronkzucht van rijke burgers.

In Sanssouci laten we vaak muziek horen die in zulke kleine staatjes geklonken heeft. Muziek uit de Republiek Genua hadden we echter nog niet. Deze voormalige handelsgrootmacht was net als de grote concurrent Venetië officieel een republiek, maar werd geregeerd door hoge edelman die doge werd genoemd.

Hoewel deze republiek eind achttiende eeuw grotendeels vergane glorie was, werd er zeker wel paleismuziek gemaakt. De Italiaanse cellist Jacopo Ristori doorzocht het archief van de achttiende-eeuwse graaf Federico Taccoli. Daar bevinden zich afschriften van bekende, maar vooral veel onbekende componisten. Sommigen komen van buiten Genua, maar andere zijn zeker een tijd in de havenstad actief geweest.

Ristori, die in Nederland woont en werkt, bracht in 2024 een dubbel-cd uit met muziek uit de Taccoli-archieven. Uiteraard koos hij voor stukken waarin de cello een rol speelt. De bekendste componist die we tegenkomen is Luigi Boccherini (1743-1805), zelf een van de grootste cellisten van zijn tijd. Boccherini bereikte het hoogtepunt van zijn carrière in Spanje, maar was ook een tijdje in Genua werkzaam.

Verder vinden we in dit archief strijkkwartetten van de Weense componist Franz Anton Hoffmeister (1754-1812), een tijd- en stijlgenoot van Mozart en Haydn. In de archieven van de graaf worden ze echter toegeschreven aan Pietro Nardini.

Van Carlo Ferrara (1714-1790) weten we niet al te veel. Het belangrijkste dat we van hem weten is dat hij cellist was en werkte in het naburige Hertogdom Parma. Zijn duo’s voor twee concertante celli noemt hij gare (enkelvoud gara), letterlijk ‘wedstrijd’. Het is alsof de componist twee gelijkwaardige partners een duel wil laten uitvechten.

Van Gasparo Arnaldi (?-?) is al helemaal weinig bekend. Zijn muziekstijl is een beetje ouderwets, maar hij schrijft een bijzonder instrument voor: het hakkebord. Eén van zijn trio’s voor hakkebord, viool en cello willen u daarom niet onthouden.

Tot slot is er muziek uit een naburig landje. Het nietige Prinsdom Monaco werd geheel omsloten door Genuees grondgebied. Erg rijk was dit staatje toen niet: er was nog geen casino en men leefde vooral van de olijventeelt. Toch onderhield ook de prins van Monaco een hofkapel. Enkele stukken die in Monaco gecomponeerd zijn, werden in 2020 op cd gezet. We horen in dit programma een stuk van Valentin Rœser, een in Duitsland geboren musicus die hofcomponist in Monaco werd.

Afspeellijst

1. Carlo Ferrari – Gara voor twee celli in Bes
2. Luigi Boccherini – Sonate voor twee celli in D, G. 571
3. Gasparo Arnaldi – Sonate nr. 1 voor hakkebord, viool en cello in G
4. Franz Anton Hoffmeister – Strijkkwartet nr. 2 in C
5. Valentin Rœser – Triosonate opus 1 nr. 2

Uitvoerenden

Jacopo Ristori, cello (1-4)
Viola de Hoog, cello (1, 2)
Anna Pontz, hakkebord (3)
Sara de Vries, viool (3) en altviool (4)
Antoinette Lohmann, viool (4)
Giorgos Samoilis, viool (4)
Orchestra Furiosi Affetti (5)