Ritmundo

Calypso Carnaval als satirische spiegel van vandaag

Calypso-muziek vertolkte de grondtoon, puntige poëzie de melodie. Daarmee gaven zangers uit Trinidad sinds medio vorige eeuw al ironisch commentaar op gezag, leugens, racisme en bewapening. Een Ritmundo special over het Calypso Carnaval als spiegel van vandaag.

Lord Invader, The Duke of Iron en Growling Tiger

Tijdens carnaval maakt het dagelijks leven een slag van 180 graden. Dan geven burgemeesters hun stadssleutel en daarmee de macht voor drie dagen symbolisch uit handen. Dan heersen kortstondig – verkleed en verdwaasd- Prins Carnaval en het volk. Tenminste in Nederland. Elders, zoals op Trinidad, lag die sleutel vooral in handen van ‘calypsonians’, zanger/comedian en spoken-word artiesten ineen. Nomen est omen: ze presenteerden zich onder geuzennamen als Atilla The Hun, Lord Byron, Lord Invader, Lord Ivanhoe, Macbeth The Great,The Duke en Iron of, nog dreigender, als The Lion en Growling Tiger. Vanaf de jaren 1930 daagden zij via hun ronkende alter-ego’s het gezag uit. Met het poëtisch woord als steekwapen en satire als smeermeerdel leverden deze hip hop-artiesten avant la date kritiek op het Amerikaanse en Britse imperialisme van destijds.

Alan Lomax

In 1946, tijdens het optimisme van na de Tweede Wereldoorlog, ontstond er in de Verenigde Staten meer ruimte voor commentaar op het wereldgebeuren. Met name in vrijplaats New York waar de alternatieve jazz- (Charlie Parker) en folkscene (Woody Guthrie, The Weavers) floreerden. Vader John & zoon Alan Lomax waren toen actief als ‘muziek-archeologen’ die met allerlei veldopnames de blues en andere verdwijnende muziek vastlegden. Minder bekend is de radioserie die Alan Lomax in 1946 rond middernacht vanuit de Townhall in New York uitzond. Voor een uitverkochte zaal presenteerde hij onder meer artiesten uit de opkomende calypso-craze.

Radio-in-radio

Deze Ritmundo editie is deels een ‘radio-in-radio’-uitzending wanneer Lomax calysponians als The Duke of Iron en Lord Invader introduceert. Met hun puntige, ironische songs reageerden ze op de actualiteit van destijds. Die actualiteit vertoonde opmerkelijke overeenkomsten met vandaag, zoals: het Amerikaans imperialisme (Roosevelt in Trinidad), de dollar-dominantie (Yankee Dollar), sociale ontwrichting (Rum and Coca-Cola) en Black Lives Matter avant la date (God Made Us All). Daarnaast hoor je calypso nummers over de kleinschalige invloed van het grote geld (Money is King); over hoe de leugen regeert (It’s a sin to tell a lie); over de Russische dreiging achter het IJzeren Gordijn (Lift the Iron Curtain) en het gevaar van de atoombom (Atomic Energy Calypso).

Bay of Mexico

Dankzij Harry Belafonte bereikte calypsomuziek, zij het nu ontdaan van venijn, een wereldwijd publiek. Zijn debuutalbum Calypso (1956) werd de eerste million seller. Opvolger Belafonte live in Concert at the Carnegie Hall (1959) maakte songs als The Banana Boat Song en Matilda immens populair. Het zijn merendeels composities van al die dukes en lords die opeens het nakijken hadden. Belafonte’s single Round the Bay of Mexico, een tussendoortje uit 1959 toen die bewuste Golf nog ‘Baai’ heette, kreeg vandaag een nieuwe lading, inclusief schetterende trumpet-solo’s.

Trinidad Rifles

Het programma opent en eindigt met het titelnummer van Making moves van de Ghanese band Santrofi. Niet alleen symbolisch voor de actualiteit en net een maand eerder verschenen, maar ook een verwijzing naar een van de bronnen van de Ghanese highlife. Ter versterking van zijn macht bracht de Britse kolonisator begin vorige eeuw legereenheden uit Trinidad, de zogenaamde Trinidad Rifles, naar West-Afrika. Zodoende stond de calypso mede aan de wieg van de huidige highlife. Denk aan de calypsomuziek van de Ghanese bandleider ET Mensah, maar dat is weer een ander verhaal voor een  volgende uitzending….

Afspeellijst

• Santrofi – Making Moves – GHANA

  
  CD: Making Moves (Out|here Records, 2025)

• Alan Lomax/ introduction to Calypso Invasion (1946) USA
• The Duke of Iron/ Calypso Invasion (1946) TRINIDAD
• Alan Lomax/ introduction to Rum and Coca-Cola (1946) USA
• Lord Invader/ Rum and Coca-Cola (1946) TRIN

  
  CD: Calypso at Midnight (Rounder, 1999)

• Alan Lomax / Introduction (1946) USA
• Duke of Iron/ Don’t Stop the Carnival (1946) TRIN
• Alan Lomax/ introduction to Roosevelt in Trinidad (1946) USA
• The Duke of Iron/ Roosevelt in Trinidad (1946) TRIN
• Alan Lomax/ introduction to Yankee Dollar (1946) USA
• Lord Invader/ Yankee Dollar (1946) TRIN
• Alan Lomax/ introduction to God Made Us All
• Lord Invader/ God Made Us All (1946) TRIN

  
  CD: Calypso after Midnight (Rounder, 1999)

• Growling Tiger/ Money is King (1979)- TRIN

  
  CD: The Growling Tiger of Calypso (Rounder,1990)

• Lord Ivanhoe & His Caribbean Knights/ Lift the Iron Curtain (1958) TRIN
  CD: Calypso, Musical Poetry in the Caribbean 1955-1959 (Soul Jazz Records, 2014)

• Growling Tiger/ Atomic Energy Calypso (1966) TRIN
  CD: Growling Tiger, Knockdown Calypsos (Rounder, 1990)

• The Lion/ It’s a Sin to tell a Lie (1938) TRIN

  

CD: Calypso Carnival 1936-1941 (Rounder, 1993)

• Harry Belafonte/ Round The Bay of Mexico- USA

  
  Single: Round The Bay of Mexico (RCA 1959)

• Santrofi/ Making Moves- GHANA
  CD: Making Moves (Out|here Records, 2025)