Sanssouci

Bachs jongste zoon Johann Christian Bach kwam in 1735 ter wereld. Daarmee verschilde zijn achtergrond wezenlijk dan die van zijn oudere halfbroer Carl Philipp Emanuel. Zijn vader overleed toen Christian nog geen vijftien was, en los daarvan: al in zijn prille jaren was het rococo een voldongen feit. De barok van Johann Sebastian was een gesloten boek – iets wat voor Emanuel niet zo vanzelfsprekend was.

Op negentienjarige leeftijd toog Christian naar Italië. Daar deed hij iets wat hem nog veel verder van de familietraditie vervreemdde: om organist aan de dom van Milaan te worden, bekeerde hij zich tot het katholicisme. De breuk met Emanuel was een feit. Deze sprak de rest van zijn leven alleen nog maar negatief over de “simpele” muziek die zijn broertje produceerde. Christian antwoordde: tja, mijn broer leeft om te componeren, en ik componeer om te leven.

In deze Sanssouci horen we muziek die Johann Christian componeerde om brood op de plank te krijgen. Inderdaad verstaat hij de stem des volks, maar we krijgen geen moment het idee dat hij dat met tegenzin deed. Integendeel, hij schrijft zijn muziek uit overtuiging. Vaak lukt het hem om muziek van de klassieke stijl in precies die vorm te gieten waar ze om vraagt. Waar andere componisten worstelen met de erfenis van de barok, vindt hij de oplossing in een nieuwe vorm.

We beginnen met delen uit Catone in Utica, een opera die Bach voor Milaan schreef. Daarna horen we twee pianosonates en een symfonie. Deze stukken komen uit respectievelijk de Zes sonates opus 5 en Zes symfonieën opus 6. Deze publiceerde hij in Londen, waar hij sinds 1762 een gevierd componist was. Hij verdiende goed aan zijn composities, en aan de publieke concerten die hij samen met Carl Friedrich Abel gaf.

In 1764 en 1765 verbleef de familie Mozart in Londen. Wolfgang was zeer onder de indruk van Christians muziek, die hij eindeloos bestudeerde. En niet alleen dat: Mozart liet zich machtig door hem beïnvloeden. Hij had in zijn jonge leven al veel componisten leren kennen (persoonlijk en uit bladmuziek) en zou nadien nog veel meer invloeden ondergaan, maar nooit liet hij zich zo moedwillig beïnvloeden als door Johann Christian Bach. Alle genres waarin Mozart uitblonk – symfonieën, concerten, sonates en zelfs opera’s – zijn gebaseerd op modellen die Bach stelde. Hier, in het Londen van de jaren zestig, ligt het beginpunt van Mozarts stijl.

Afspeellijst

1. Catone in Utica (fragmenten)
2. Sonate in D, opus 5/2
3. Sonate in G, opus 5/3
4. Symfonie in G, opus 6/1