Thema

Boris Asáfjev (portret) is vooral bekend geworden als een gezaghebbend en gevreesd criticus en musicoloog. In de jaren dertig legde hij zich ook meer toe op eigen composities, waaronder de Sonatine voor hobo en piano uit 1939.
Dmitri Sjostakovitsj bracht zijn Pianokwintet op 23 november 1940 zelf in Moskou in première met het Beethoven Kwartet. Het werd een van zijn grootste triomfen in Russische concertzalen. Biograaf Krzystof Meyer vertelt: “Net als met de Vijfde Symfonie kwam er geen einde aan de ovaties en de musici moesten eindeloos terugkeren naar het podium.” Opmerkelijk genoeg was juist Sergej Prokofjev negatief over het nieuwe werk. Luistert u naar een bijzondere uitvoering in Wenen door violisten Julian Rachlin en Janine Jansen, altviolist Yuri Bashmet, cellist Mischa Maisky en Itamar Golan aan de piano.
Sinds de première van de Vijfde Symfonie had Sjostakovitsj zich vooral toegelegd op filmmuziek die de ‘communistische werkelijkheid’ recht zou doen. Uit deze tijd stammen de muziek bij de film ‘De Grote Burger’ en bij de amusementsfilm ‘De avonturen van Korzínkina’ van Klimenti Mints, die op 11 november 1940 in première ging.
Aleksandr Lóksjin (links een portret van hem door Tatjana Apraksina uit 1987) werd in 1920 geboren in de stad Biejsk in de Altai, West-Siberië. Doordat zijn vader werd aangemerkt als een ‘koelak’ verloor de familie alle bezittingen en vluchtte naar Novosibirsk. Hier kon Loksjin muziekles krijgen van de beste docenten, die uit Moskou en Petrograd naar Siberië waren verbannen. De bekende pianist Aleksej Stein, oud-docent aan het Petersburgs conservatorium, legde zo het fundament voor Loksjins pianospel. Met een aanbeveling van Stein werd hij in 1936 in Moskou door Heinrich Neuhaus toegelaten tot de compositieklas van Nikolaj Mjaskovski. Vijf jaar later presenteerde hij het vocaal-symfonische gedicht ‘Les Fleurs du Mal’ voor het eindexamen, maar het was uitgesloten dat iemand afstudeerde met muziek op de “decadente poëzie” van Charles Baudelaire. 
Georgi Sviridov is vooral bekend om zijn vocale werk, zoals de cyclus Petersburg die u kon horen in ‘Aan de vooravond’ van 1917. In zijn jeugdwerk is de invloed van Dmitri Sjostakovitsj goed te horen, zoals in de Kamersymfonie opus 14 uit 1940, op CD gezet door Yuri Bashmet met de Moscow Soloists.
Vytautas Bacevičius was in 1939 op tournee gegaan naar Zuid-Amerika om nooit meer terug te keren. Afgesneden van Litouwse en Poolse familie en vrienden verbleef hij in Argentinië toen de Tweede Wereldoorlog uitbrak. Zijn Tweede Symfonie, in 1940 voltooid in Buenos Aires, kreeg het opschrift ‘Della Guerra’ mee. 
Wij besluiten met ons ‘lijdmotief’ voor de jaren dertig, ‘Gloomy Sunday’. U hoort Marianne Faithfull. Zij zou haar vriend Mick Jagger (hier samen op de foto) de roman ‘De meester en Margarita’ van Michail Boelgakov cadeau geven. Jagger sloot zich vervolgens op om het boek in een ruk uit te lezen en kwam daarna tevoorschijn met een nieuwe hit voor de Rolling Stones: ‘Sympathy for the Devil’. Aan dit werk zal de volgende Oorgetuige geheel gewijd zijn. 
1. Boris Vladimirovitsj Asáfjev (29.7.1884 – 27.1.1949).
Sonatine voor hobo en piano (1939): 1) Allegro moderato, 2) Scherzo, 3) Andante moderato, 4) Finale: Rondo.
Ivan Paisov, hobo. Natalja Sjtsjerbakova, piano.
Naxos 8.570596.
Dmitri Dmitrijevitsj Sjostakovitsj (1906-1974).
2. Pianokwintet in g klein, opus 57 (1940): 1) Prelude, 2) Fuga, 3) Scherzo, 4) Interemezzo, 5) Finale.
Julian Rachlin en Janine Jansen, viool. Yuri Bashmet, altviool. Mischa Maisky, cello en Itamar Golan, piano.
Onyx 4026.
3. ‘De avonturen van Korzinkina’, opus 59 (1940): 1) Ouverture, 2) Mars, 3) Jacht, 4) Restaurantmuziek, 5) Intermezzo, 6) Finale.
Natalja Kordalina en Michail Moentjan, piano. Symfonieorkest en Kamerkoor USSR ministerie van Cultuur olv. Gennadi Rozjdestvenski.
Melodyia/BMG ADD 74321 59058 2.
4. Aleksandr Lazarevitsj Loksjin (19.9.1920-11.6.1987).
‘Les fleurs du mal’ (1939): 1) À une passante, 2) Parfum exotique, 3) Tristesse de la lune. 
Vanda Tabery, sopraan en het Groot ‘Recreatie’-orkest Graz met dirigent Michel Swierczewski.
BIS-CD-1556.
5. Georgi Vasiljevitsj Svirídov (1915-1998).
Kamersymfonie opus 14 (1940): 1) Moderato assai, 2) Vivace, 3) Andante con moto, 4) Allegro molto.
Moscow Soloists olv. Yuri Bashmet.
Onyx 4007.
6. Vytautas Bacevičius (1905-1970).
Symfonie nr. 2 ‘Della Guerra’, opus 32 (1940): 1) Allegro, 2) Andante funèbre, 3) Allegro molto.
Litouws Staatssymfonieorkest olv. Vytautas Lukocius.
TOCC 0049.
7. Gloomy Sunday.
Marianne Faithfull, vocals.
Reszö Seress/ tekst: Laszlo Javor. Engels: Sam M. Lewis.
WEA 8573 80172-2.