Wie was Alban Berg?

Alban Berg (1885 – 1935) was een Oostenrijks componist. Hij behoort, samen met zijn leraar Arnold Schönberg en Anton Webern, tot de Tweede Weense School. Deze term verwijst naar de klassieke (Eerste) Weense School, waar Haydn, Mozart en Beethoven toe gerekend worden.

Berg verkeerde in Wenen in de avant-gardekringen en onderging m.n. invloed van Gustav Mahler. Hij trouwde in 1911 met de zangeres Hélène Nahowski. Zij hadden geen kinderen, maar Berg had wel een dochter uit een eerdere relatie. Hij overleed op 50-jarige leeftijd aan een bloedvergiftiging na een insectensteek.

Stijl
Berg componeerde in zijn tienerjaren liederen in een laatromantische stijl. Hij nam vanaf 1904 les bij Schönberg en ging atonaal componeren. Toen Schönberg in de jaren twintig het twaalftoonssysteem introduceerde, paste Berg dat ook in zijn werk toe. Berg’s composities klinken, veel meer dan die van Schönberg en Webern, laatromantisch en expressionistisch; dit ondanks de toepassing van atonaliteit en het twaalftoonssysteem. Zo nu en dan is in zijn muziek een toonsoort te ontdekken.

Klein oeuvre
Berg heeft slechts weinig composities nagelaten. Hij schreef wel veel liederen; met name de Altenberg Lieder (1912) en Der Wein (1929) zijn regelmatig te horen. Zijn Kammerkonzert voor piano, viool en blaasensemble (1923-25) heeft als thema de speelbare letters van de namen van de componisten van de Tweede Weense School:

Ook in de Lyrische Suite voor strijkkwartet (1925-26) zitten namen verborgen; het motief A Bes B F combineert zijn eigen initialen met die van zijn minnares Hanna Fuchs. Zijn laatste werk, het vioolconcert (1935), droeg hij op ter “nagedachtenis aan een engel”. Dit was Manon Gropius, de in dat jaar overleden dochter van de architect Gropius en Mahlers weduwe Alma. Het werd in de dertiger jaren steeds moeilijker om zijn muziek uitgevoerd te krijgen omdat de nazi’s het als entartet beschouwden en ook door zijn vriendschap met de joodse Schönberg.

Opera’s
Berg bewerkte Georg Büchner’s toneelstuk Woyzeck tot een operalibretto. In Wozzeck past hij klassieke muziekvormen toe, zoals sonate, fuga en passacaglia. De opera had vanaf de première (1925) groot succes. Daarna begon hij aan Lulu, gebaseerd op twee toneelstukken van Frank Wedekind. Bij zijn dood had Berg de partituur van de eerste twee aktes voltooid, maar die van de derde nog niet geheel. Zijn weduwe verbood de voltooiing zodat de complete opera pas na haar dood (1979) gespeeld kon worden.