Wie was Aleksandr Skrjabin?

Aleksandr Skrjabin (1872 – 1915) was een Russische componist en pianist. Aanvankelijk componeerde hij in een stijl die sterk beïnvloed was door Chopin, wel met een Russische ondertoon. Rond 1900 introduceerde Skrjabin veranderingen in harmonie en structuur waardoor hij een van de grote muziekvernieuwers werd. 

Leven

Skrjabins moeder overleed toen hij 1 jaar oud was. Hij werd opgevoed door twee tantes en een grootmoeder. Hij had tegelijk met Rachmaninoff piano- en compositieles. Skrjabin had al snel succes met de uitvoering van zijn eigen pianomuziek. Op zijn 26e werd hij pianoleraar aan het Moskous conservatorium.  Hij trouwde in 1897 met de pianiste Vera Issakovitsj met wie hij 4 kinderen kreeg. Vanaf 1904 leefde hij samen met Tatjana Schloezer (zij kregen 3 kinderen) in West-Europa, m.n. in Lausanne, en kortdurend in de Verenigde Staten. In 1910 keerde hij terug naar Rusland. In 1912 speelde hij met het Concertgebouworkest onder leiding van Mengelberg zijn pianoconcert en de pianopartij in zijn 5e symfonie, Prometheus, le poème du feu. Hij overleed in 1915 aan een bloedvergiftiging door een steenpuist op zijn bovenlip.

Invloeden en geestestoestand

Vanaf 1898 werd Skrjabin beïnvloed door theosofie, Indiase filosofie en de geschriften van Nietzsche. Hij had contacten met Russische symbolisten, zoals Aleksandr Blok. Skrjabin was flamboyant, onevenwichtig, een hypochonder en dwangmatige handenwasser en aan het eind van zijn leven mogelijk krankzinnig. Hij dacht over muziek als een mystiek ritueel. In zijn notitieboekjes schrijft hij dat de werkelijkheid een product is van zijn eigen geest en dat hij een centrale plaats in het universum inneemt, een soort verlosser is. Hij vergelijkt zich met God.

Muziek

Tot 1900 schreef Skrjabin mooie, charmante pianostukken, een pianoconcert en twee symfonieën. De structuur is klassiek met toepassing van de sonatevorm, polyfonie en contrapunt. Langzamerhand ging hij meer gebruik maken van dissonanten, complexe ritmen, en harmonieën gebaseerd op kwarten in plaats van op tertsen; bekend voorbeeld is het zgn. mystiek akkoord:

Stukken worden technisch zeer ingewikkeld, maar nooit geheel atonaal.

Hij schreef veel voor piano alleen, o.a. 10 sonates, meer dan 80 preludes en 3 bundels met etudes. Verder 5 symfonieën; de laatste heeft een belangrijke pianopartij, orgel, koor en een kleurenklavier; Skrjabin associeerde toon met kleur en dit kleurenklavier zorgt voor verschillende kleuren licht in de zaal. Hij streefde ernaar om via muziek de toehoorders in extase te brengen; zijn vierde symfonie heet Poème de l’extase. Hij beschreef ideeën over Mysterium, een synthese van alle kunstvormen: muziek, zang, dans, reuk, kleur …. Dit moest in India uitgevoerd worden en zou het einde van de wereld betekenen.