Door Thijs Bonger
Ooit gehoord van de componist Victor Herbert? Waarschijnlijk niet, want zijn muziek kom je echt niet tegen in de Klassieke top 400. Rond 1940 zorgde de Canadese filmster en zangeres Deanne Durbin voor lange rijen bij de kassa van de bioskoop. Ze zag er niet alleen betoverend uit maar ze kon ook nog eens erg goed zingen. Haar platen vlogen over de toonbank. Een van haar hits was ‘Kiss me again’. En die hit werd gecomponeerd door Victor Herbert. Later werd hij ook nog eens vastgelegd door de grote Amerikaanse sopraan Beverly Sills.
Studie medicijnen te duur
Victor Herbert werd geboren in 1859 uit Ierse ouders, maar groeide op in Duitsland. Medicijnen studeren was te duur, daarom ging hij maar naar het conservatorium in Stuttgart. Hij begon zijn carrière als cellist in Wenen en trouwde een operazangeres die zo goed was dat ze werd uitgenodigd door de New Yorkse Metropolitan Opera. En Herbert zelf ging mee, want hij was aangenomen als eerste cellist in het orkest van dat operagezelschap.
New York, New York: doorbraak
Al gauw trad Herbert in heel Amerika op als cellist en dirigent. Hij richtte zelfs een eigen orkest en een strijkkwartet op. En ondertussen componeerde hij dus ook nog. En in 1888 dirigeerde hij in de New Yorkse Steinway Hall de première van zijn eigen Serenade for String Orchestra op. 12. Dat stuk hoorde ik laatst toevallig en ik vond het zulke prettige en frisse muziek dat ik me maar eens ben gaan verdiepen in Victor Herbert. Met als resultaat een uitzending in de serie ‘De Wandeling’ De link naar die uitzending staat onderaan dit artikeltje.
Geen doorsnee
Herbert was geen doorsnee. Hij was een levensgenieter pur sang, dol op lekker eten en alcoholische versnaperingen. Hij was ook zeer vrijgevig en gastvrij. En hij besefte donders goed dat je het grote geld niet moet zoeken in de ernstige, klassieke muziek. In die strijkersserenade schemert al door dat hij zich ook thuis voelde in de lichte muziek. Hij heeft een keer gezegd: ‘You can keep your ideals. I want to earn money’. En een jaar of vijf na die strijkersserenade componeerde hij zijn eerste operette. Die had zoveel succes dat hij er nog drie schreef. En in die operettes – of musicals, zo je wilt – zitten dus liedjes zoals die hit van Deanne Durbin ‘Kiss me again’.
Amerikaanse BUMA
Herbert vond het onrechtvaardig dat componisten nooit financieel wijzer werden van openbare uitvoeringen van hun muziek. Daarom ondernam hij actie in Congress en kwam er in 1909 een Copyright Act. En hij richtte samen met anderen een soort Amerikaanse BUMA/Stemra op: The American Society of Composers, Authors and Publishers. De afkorting daarvan, ASCAP, wordt nog steeds gebruikt. Herbert zei eens: ’I will write comic operas until I have earned enough to be able to write what I want’. Een van de stukken die hij echt wilde schrijven is zijn 2e Celloconcert. Hij voerde zelf de première uit in 1894.
Dvořák enthousiast
Na afloop werd er op de deur van de solistenkamer geklopt. En daar stond zijn vriend en collega Dvořák. Die was directeur van het conservatorium waar Herbert ook werkte. Dvořák sloot hem in de armen en riep uit: ‘In één woord, geweldig!’ Hij was er zo enthousiast over dat hij ter plekke besloot om zelf ook een celloconcert te schrijven. Met als resultaat een topper die je wel terugvindt in de Klassieke tot 400 – op nummer 99 om precies te zijn. En waar Brahms weer jaloers op was. ‘Had ik er zelf ook maar zo een gecomponeerd’, zei hij vol spijt. Dit celloconcert van Herbert wordt wel van tijd tot tijd uitgevoerd, maar toch minder vaak dan het stuk verdient. En dat ligt aan de moeilijkheidsgraad voor de cellist. Het is een fijn stuk om naar te luisteren. Niet alleen vanwege de halsbrekende virtuositeit maar ook door de sterke melodieën. Je kunt het concert het beste betitelen als een aaneenschakeling daarvan, want de structuur is niet het sterkste punt van dit stuk. Herbert werd een tijd lang gezien als verreweg de beste cellist van Amerika. En om dat predicaat in stand te houden componeerde hij aan de lopende band salonachtige etalage stukjes voor zichzelf. Een voorbeeld daarvan is de griezelig virtuoze verklanking van een bergbeekje ‘Mountain Brook’.
Herbert componeerde als een bezetene in allerlei genres, inclusief opera. En ook voor viool. Zo schreef hij een super charmant miniatuurtje, ‘dedicated to my friend Fritz Kreisler, as a small token of a great admiration’. Het stukje heet ‘À la Valse’. Een opname van Kreisler zelf heb ik niet kunnen vinden. Maar wel een van Jascha Heifetz waar mijn mond van openvalt. De flair, de timing en het technische meesterschap! Probeer bij die uitvoering maar eens stil te blijven zitten.
Populaire operettes
Vooral door zijn operettes werd Herbert erg populair. Zijn portret verscheen zelfs op een postzegel. Maar, zoals al eerder vermeld: hij was nogal onmatig met eten en drinken, waardoor hij kogelrond werd. Op het laatst woog hij 115 kilo. De gevolgen bleven niet uit.
Op zijn 65e overleed hij plotseling aan een hartaanval. Schrale troost: dat gebeurde na een copieus ontbijt.
